Локатив

Рувики материал

Локати́в (эрс: Местный падеж) — меттига дожар да. Один из косвенных падежей, показывающий местонахождение предмета (в пространстве или во времени), обозначенного существительным. Отвечает на вопрос где?

Эрсий метта локатив

[тоаде | тоаде чура]

Эрсий метта локатив предложни падже яхача дожара нийсса хул, цудухьа къаьстта локатив белгалъяккхац: на работе — о работе, в библиотеке — о библиотеке, в файле — о файле, в горах — о горах, в Москве — о Москве, в пещере — о пещере.

II, IV ши легар вӀашагӀъийна хилар бахьан долаш меттигеи (прославянски локатив IV легара) предложнии (прославянски локатив II легара) дожарашкахьа цхьацца долча дешашта юкъе башхало я, масала: в лесу́ — о ле́се, в снегу́ — о сне́ге, в раю́ — о ра́е. Форма местного падежа совпадает в единственном числе с формой дательного падежа, но имеет ударение на последнем слоге: к ле́су — в лесу́. Дукхален таьрахье цхьатарра я кепаш: в лесах — о лесах.

Меттига дожара юкъедолх йӀаьха оаз -и́ йола III легара цӀердешаш (дверь), ср.:

Объявление висит на двери́
О какой две́ри вы говорите?

Старославянски локативаца йистача, эрсий метта локатива эргаш хилар да меттига дожаргахьа духхьал ши дешхьалхе мара лелацаяр:

Оно висит на двери́ / Он настаивает на две́ри
Он ориентируется в лесу́ (способен найти дорогу) / Он ориентируется в ле́се (в сортах брёвен и ценах на них)
На краю́ крыши (прямое значение) / На переднем кра́е науки (переносное значение)

ДукхагӀдола цхьанкхийттадешаш дӀачӀоагденна да, ср.:

Он работает на дому́
Антенна стоит на доме.

Иштта архаизмаштеи украинизмаштеи юкъе нийслу ер дош меттига дожаре — при полку́.

Йоазон меттагахьа йоацаш, духхьал къамаьлагахьа мара лелаяц цхьайола меттига дожара кепаш, масала: в дубу вместо в дубе, в супу́ вместо в су́пе[1].

Кхыча метташта юкъера локатив

[тоаде | тоаде чура]

КӀайча эрсийии украинхойи метташта юкъера локатив[тоаде | тоаде чура]

КӀайча эрсийи украинхойи метташта юкъера меттига дожар эрсий метта предложни падеж яхача дожарах тара да (бел. месны склон, укр. місцевий відмінок.

Латынь[тоаде | тоаде чура]

Ширача латыне, ишта кхыча итале метташта юкъе а, меттига дожаргахьа чаккхе индоевропай чаккхе -i чӀоагӀа яьржа хиннай, цхьабакъда цул тӀехьагӀа лелаяргахьа ийшай. Классически латыне метта юкъе меттига дожар леладу духхьала гӀайренийи пхьенийи цӀерашца: domus, humus, rus. Локативаца дешхьалхенаш лелаяц, хӀаьта локативе цхьоален таьрахьа чаккхенаш доалеи луреи дожарий чаккхенашта тара я, дукхален таьрахье — лура дожара чаккхеннна -i[2]). Кыча моттигашка аблатив леладу in дешхьалхеца.

Масалаш
  • domus: domui, domī (арх.) (дома; в русском также используется беспредложный местный падеж);
  • Roma: Romae (Риме);
  • humus: humi (лаьттах);
  • rus: ruri (в деревне).

Латыший мотт[тоаде | тоаде чура]

Латыший метта юкъе меттига дожар хьахьокх чаккхенга йола мукъа оаз йӀахъярца: māja — mājā (цӀа — цӀагӀа).

Моттига дожар:

  • Моттиг хьахокх хаттарца kur? (мичахьа?): klasē (классе); darbā (балха тӀа);
  • Ха хьахьокх хаттарца kad? (маца?): janvārī (наджгоанцхой бетта); ziemā (Ӏай).

Литовий мотт[тоаде | тоаде чура]

Литовий метта юкъе локативе легарга хьажжа чаккхенаш я;ы kur? kame? (Мичахьа?) яхача хаттарашта жоп лу. Ала деза, локатива кепаш йолаш цӀердешаш хинна а Ӏац, локатив йолаш да кхыдола къамаьла доакъош а: белгалдешаш, цӀерметтдешаш, таьрахьдешаш.

  • -as чаккхе йола дешаш меттига дожаре -е чаккхе йолаш да: kaimas (юрт) — kaime (юрта);
  • -ias, -jas чаккхенаш йола дешаш -yje чаккхе йолаш да: pirtis (баня) — pirtyje (бане);
  • -a, -ia чаккхенаш йола дешаш -oje (-ioje) чаккхенаш йолаш да: jūra (форд) — jūroje (форда тӀа); Lietuva (Литва) — Lietuvoje (Литве);
  • -ė чаккхе йола дешаш -ėje чаккхе йолаш да: žemė (лаьтта) — žemėje (лаьттан чухь);
  • -us, -ius чаккхе йола дешаш -uje (-iuje) чаккхенаш йолаш да: lietus (догӀа) — lietuje (догӀанна юкъе)[3].

Меттига дожар (Locativ, лит. Vietininkas) шин дожарах декъ: инессивни (miške, miškuose — в лесу, в лесах — хьунагӀа, хьунашка), иллативни (miškan, miškuosna — в лес, в леса — хьунагӀа, хьунашка), адессивни (miškiep, miškuosemp — у леса, у лесов — хьуна йисте, хьунашта йисте), аллативни (miškop, miškump — к лесу, к лесам, в сторону леса, лесов, хьунагахьа).

Кечуа[тоаде | тоаде чура]

В кечуа меттига дожар хьахул -pi чаккхе тӀатохарца:

  • wasi «цӀа» → wasipi "цӀагӀа;
  • mayu «хий» → mayupi «хи чу»;
  • tuta «бийса» → tutapi «бийсан».

Иштта (лимитив) яхаш дожар а да, -kama чаккхе йолаш:

  • wasikama «цӀенга кхаччалца»;
  • mayukama «Хига кхаччалцйа»;
  • tutakama «Бийса хиллалца».

Литература

[тоаде | тоаде чура]
  • Марков В. М. Об отражении диссимилятивных тенденций в развитии // Вопросы языкознания. — 1979. — № 3. — С. 95—99.
  1. Марков, 1979.
  2. Это относится и к I склонению, где окончания генетива и датива ед.ч. -ae произошли от архаического -ai, то есть от слияния гласной основы с окончанием i
  3. E. Orvidienė. Lietuvių kalbos vadovėlis. // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (11.11.2020)