Маркъилг
Ма́ркъилг (я) (эрс: юла) — истара муӀах, попа е кхыча чӀоагӀача дахчах цӀоахарца хьаеш хинна ловзорг я. Из езагӀа хилийта, юкъе Ӏург а даьккхе, даш чудотташ хиннад. Маркъилг — гироскопа цхьалха масал да[1].
Маркъилгах ловзар
Маркъилг шаьрача метте, ша тӀа кхостаеш хиннай[2], цул тӀехьагӀа, шод етташ, мелаеш хиннай. Дика кхаста йолаелча «маркъилг эттай» яьхад, вешта аьлча, сиха кхеста йолаеннай яхилга да из. ХӀаьта шод хьаеш хиннай бежана цӀогах, кӀомала таьх, аьсах. Коттаваьннилга лоархӀ Ӏо ца йожаш маркъилг дукхагӀа кхаста́р. Цхьана 4-5 маркъилг кхостаеш хиннай, уж вӀашагӀкхийтта маркъилг Ӏоежа́р, ваьгав аьле, аравоаккхаш хиннав[1][3].
Кицашкеи чӀоагӀденнача дешашкеи
ГӀалгӀай меттала цхьан метте доагӀа ца луча бе́рах «Ма́ркъилг мо кхест из» оал.
Маркъилга лоархӀам
Хьалха цунца чӀоагӀа чам болаш бераш ловзаш хиннадале а, хӀанзарча заман чухь цох ловзаш бер наггахьа гац. ЛоархӀама бовра бахьанаш белгалдаьхад дукхача Ӏадаташ тохкача наха[4].
Технопаркаш, информатикан кабинеташ, кхыдола чоалхане гӀулакхаш берашта кхоллар дика да. ХӀаьта а кӀеззига фега лелаш, ловзаш, кадай хилар гойташ хила деза бер. Цхьадолча даькъе, укхаза бехке хила тарлу боккхагӀбараш. Берашта фуй ховргдац маркъилг, цунах ловза ховргдац, царна цкъа гойта а дӀагойташ ца хилча. Истара муӀах из хьае ховш наггахьа саг мара висавий-хьогӀ вайна-м? ТӀаккха берашта сенах ховргда из фуй, цунах мишта ловза деза? Тхона уж хӀамаш довзийтар, хьа мишта ду хьагойтар боккхагӀчар. Таханара бераш хьалха хиннарел вӀалла ӀовдалагӀа дац, хьаькъал долашагӀа да аргдар аз; хӀана аьлча цар хьаю роботаш, кхыйола чоалхане хӀамаш; сурташ дехк басарашца; ашараш лекх тайп-тайпарча пандарашца. ХӀаьта а, ала безам хул, доладалара, «тӀах» аьнна хилара дукха тӀера дац уж. Цул совгӀа, массахана цӀагӀа чудоахкаш хилар а дика дац унахцӀенонна.— Ӏарчакхнаькъан С.
Белгалдаккхар
Литература
- Мерешков С. ГIалгIай ловзараш : справочное издание / ред. З. Цурова. — Саратов : Детская книга, 1997. — 32 с.