Иоганн Гюльденштедт
Иоганн Гюльденштедт | |
---|---|
нем. Johann Anton Güldenstädt | |
![]() | |
Ваь таьрахь | 26 бекарга (7 маьтсела) 1745 |
Ваь моттиг | |
Венна таьрахь | 23 тушола (3 бекарга) 1781 (35 шу) |
Венна моттиг | |
Паччахьалкхе | |
Ӏилман никъ | лорал, Ӏаламтахкар, лингвистика |
Белха моттиг | ИАНХ СПб |
Дешар | |
Ӏилманхой звани | профессор |
Ӏилман кулгалхо | П. С. Паллас |
ЦӀихеза ва укх бахьан |
академе экспедиций кулгалхо |
Автограф |
![]() |
![]() |
Дийнача Ӏалама систематик | |
---|---|
Автор наименований ряда ботанических таксонов. В ботанической (бинарной) номенклатуре эти названия дополняются сокращением «Gueldenst.». Список таких таксонов на сайте IPNI Персональная страница на сайте IPNI Массехк зоологе таксона сурт оттадаь тохкамхо ва. Цу таксоний цӀерашца (автор белгалвара духьа) цхьана йоалаю «Güldenstädt».
|
Иога́нн Анто́н Гюльденште́дт (нем. Johann Anton Güldenstädt, Güldenstaedt; 26 бекарга [7 маьтсела] 1745, Рига[d] — 23 тушола [3 бекарга] 1781, Санкт-Петербург) — немций Ӏилманхо, наькъахо, Ӏаламтахкархо хиннав Санкт-Петербургерча Императора Ӏилмай академе.
Биографи
Иоганн Гюльденштедт ваьв бекарга бетта 26 (маьтсела бетта 7) 1745 шера Рига яхача пхье, Рижски губерне, Россе импере. 1765 шера дийша яьккхай Берлинера лорала-хирурге академи[1]. Лорала доктора дарж даьккхад цкъарчоа Одер-тӀара-Франкфурте, тӀаккха, 1767 шера Берлинеи[2]. 1768 шера Санкт-Петербургерча Ӏилмай академе дӀавехарах Эрсече вена хиннав. 1768—1774 шершка Гюльденштедтс академически экспедицешка дакъа лаьцад, 2-гӀа Астрахана экспедиценна керте лаьттав из. Юххьанца цунна тӀадила хиннад духхьал Астрахана губернен доазон тӀа Кавказ тахка, амма из дӀахо тахка вахав ГӀинбухера Кавказ а (Даькъасте), Гуржехье а.
Гюльденштедт Кавказе ваха араваьннав 1768 шера аьтинга бетта. Цун тоаба юкъе виъ студент хиннав — Алексей Беляев, Борис Зряковский, Адриан Соколов, Степан Крашенинников (тӀеххьарвар тоабах кӀезига тӀехьагӀа хьакхийттав С. Г. Гмелинаца цкъа ваха́ хинначул тӀехьагӀа), иштта сурташ дехкар Григорий Белый а, «чучельник» Семён Тарбеев а хиннаб. Петербургера хьаараяьнна, Новгороде, Москвеи, Воронежеи, Царицынеи гӀолла енай тоаба, 1769 шера оагӀой бетта Астрахане кхаьчай. Цигара Гюльденштедт ГӀизларе вахав, цига хиннай цунна 1771 шера гуйренга кхаччалца юхе дада Кавказа лаьтташ тахкара керттера лагерь. Укхаза хиннача юкъа экспедици хиннай тийрка гӀазакхий а, гӀумкий а, гӀалгӀай а, нохчий а, бахача лаьтташ тӀеи, иштта ЗӀамагӀча ГӀаьбартехьеи ХӀирийчеи.
Гюльденштедт Кавказе нийсвенна хиннача юкъа эрсий-туркий 1768—1774 шерий тӀом бодаш хиннаб, цо гӀулакхо хийлийтад тохкамхочун тӀема-стратеге оамалах долча хаттарашта тӀех терко хилар.
Хоза гӀулакхи дика оамалаши йолаш хиннав яхаш вувц Гюльденштедт. 1781 шера дӀайха у даьржача хана ше ца кхувеш унахошта цо дарба дарах кӀаьдденна эттача дегӀа́ из у ла мегадац[2].
Архивера материалаш
Россе Ӏилмай академе архиво чулоац Гюльденштедта экспедиций хьаькъехьа дола материалаш, царех да:
- СПФ АРАН. Ф.3. Оп.33. «Физическая экспедиция профессора Гильденштедта И. А. 1768—1775 гг.»
- СПФ АРАН. Ф.P-I. Оп.100. «Гильденштедт Иоганн-Антон (1768—1774). Материалы экспедиций»
- СПФ АРАН. Ф.P-I. Оп.101. «Рукописи неопубликованных научных трудов Гильденштедта И.-А.»
Белгалдаккхар
- ↑ Справочный словарь о русских писателях и ученых, умерших в XVIII и XIX столетиях, и список русских книг с 1725 по 1825 г. // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (24.01.2022) Том: Т. 1 А-Е. Год: 1876C. 215.
- ↑ 1 2 Биографический словарь — Гюльденштедт Иоанн-Антон
Литература
- Nachricht von den Lebens-Umständen des Herrn Professor Güldenstädt // Neues St.-Petersburg. Journal. — 1781. — Т. 1. — С. 244—253. (нем.)
- Муханов. Красный мост, воспоминание о Гильденштедте // Московский телеграф. — 1825. — Вып. 6, № 21. — С. 57—68.
- Материалы для истории экспедиций Академии Наук в XVIII и XIX веках : Хронологические обзоры и описание архивных материалов / Сост. В. Ф. Гнучева; под общ. ред. В. Л. Комарова. — М. : Изд-во АН СССР, 1940. — 310 с. — (Труды Архива Академии Наук СССР; Вып. 4).
- Липшиц С. Ю. Русские ботаники. Биографо-библиографический словарь. — М., 1948. — Т. 2. — С. 274—275.
- Косвен М. О. Материалы по истории этнографии Кавказа в русской науке // Под ред. В. К. Гарданова./ Кавказский этнографический сборник. — М.: Изд-во Акад. наук СССР, 1955. — Т. I. — С. 272—290.
- Косвен М. О. Материалы по истории этнографии Кавказа в русской науке // Под ред. В. К. Гарданова./ Кавказский этнографический сборник. — М.: Изд-во Акад. наук СССР, 1955. — Т. II. — С. 267—281.
- Лавров Л. И. К 250-летию академического кавказоведения в России // Под ред. В. К. Гарданова./ Кавказский этнографический сборник. — М.: Изд-во Акад. наук СССР, 1976. — Т. VI. — С. 3—10.
- Копелевич Ю. Х. Иоганн Антон Гильденштедт, 1747—1781. — М.: Наука, 1997.
- Иностранные члены Российской академии наук XVIII−XXI вв.: Геология и горные науки. / Отв. редактор И. Г. Малахова. М.: ГЦ РАН, 2012. − 504 с. ISBN 978-5-904509-08-8 (эл. версия).
ТӀатовжамаш
- Бобылёв Д. К. Гюльденштедт, Иоанн-Антон // Брокгаузеи Ефронеи энциклопеден дошлорг : 86 томах латт (82 томи 4 тӀатохари). — СПб., 1890—1907.
- Гюльденштедт, Иоганн Антон // Доккха советий энциклопеди : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- М. Цион. Гильденштедт, Антон Иоганн // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
- Книги Гильденштедта на сайте vostlit.info
- Баьб маьтсела бетта 7 дийнахьа
- Баьб 1745 шера
- Байнаб бекарга бетта 3 дийнахьа
- Байнаб 1781 шера
- Нах алапатах
- Ӏилманхой алапатах
- Ботаника таксоний автораш
- Зоологе таксоний автораш
- Петербургерча Ӏилмай академен боккъонца бола доакъашхой
- Россе имперен ботаникаш
- Германен ботаникаш
- Россе имперен кавказтохкамхой
- Россе имперен наькъахой
- Ботаникаш алапатах
- Немцехьен орнитологаш
- Россе имперен орнитологаш
- ДӀайхача унах байнараш
- П. С. Палласа академе экспедицен доакъашхой