Аблаут

Абла́ут, иштта абля́ут (нем. Ablaut, кхоалагӀа йола цӀи апофони́я), — цхьан морфеме мукъа оазаш хувцаялар. Масала: да — даь, тум — томараш. Термин «аблаут» юкъейоалаяьр ва немций филолог Якоб Гримм.

Кхыча метташта юкъе аблаут хул чаккхенашка а, кхыча морфемашка а, хӀаьта немций метта духхьал дӀаьхача дешадаькъе мара нийслац. Хьалхарча а хӀанзарча а Немций метташта юкъе дукхагӀа хувцалураш овлан мукъа оазаш я спряженегахьа. Немций метта юкъе мукъача оазий хувцамашка хьежжа белгалъяьккха хандешай ворхӀ класс я.

Аблаут гӀалгӀай метта юкъе

Дожарашкахьа е таьрахьашкахьа овлан мукъа оаз хувцаяларца белгалйоал аблаут гӀалгӀай метта юкъе. Аблаута кхо тайпа да.

Хьалхара тайпа

• цӀера дожар — никъ
• доала дожар — наькъа
• лура дожар — наькъа
• дукхален таьрахь — наькъаш

ШоллагӀа тайпа

• цӀера дожар — дог
• доала дожар — дега
• лура дожар — дега
• дукхален таьрахь — дегаш

Укх тайпан юкъе чудоагӀа тӀехьара оаз мукъа йола дешаш а:
• цӀера дожар — шу
• доала дожар — шера
• лура дожар — шера
• дукхален таьрахь — шераш

КхоалагӀа тайпа

Цу аблаута юкъе долх овлан оаз хувцарал совгӀа керда суффикс тӀаэцаш дола дешаш:

• цӀера дожар — диг
• доала дожар — догара
• лура дожар — догара
• дукхален таьрахь — догараш

Литература

• Виноградов В. А. Аблаут // Лингвистический энциклопедический словарь. — М.: СЭ, 1990. — С. 9—10.