Заьзганаькъан Бийсолта Идрис
| Заьзганаькъан Бийсолта Идрис | |
|---|---|
.jpg) | |
|
| |
|
ГӀалгӀай Автономе областа ВКП(б) комитета хьалхара секретарь
|
|
| 1924 ш. — Тов бетта 3, 1929 ш. | |
| Хьалхахиннар | Хиннавац |
| ТӀехьахиннар | Черноглаз |
|
|
|
| Ваьв |
31 наджгоанцхой 1896 Буро-КӀале, Наьсарен округ, Тийрка область, Россе импери |
| Веннав |
5 кӀимарса 1938 (42 шу) Шолжа-ГӀала, Нохч-ГӀалгӀай АО |
| Да | Заьзганаькъан Мочкъий Бийсолт |
| Сесаг | Заьзганаькъан (Хантыгов Ярыча) Жанетта (кхелхай 28.03.1982) |
| Парти | ВКП(б) |
| Дешар | Плеханова Г. В. цӀерагӀа йола Москвера халкъа боахама институт |
| Динца юкъ-моттиг | Ислам |
Заьзганаькъан Бийсолта Идрис (эрс: Идрис Бейсултанович Зязиков) — гӀалгӀай паччахьалкхен къахьегамхо, гӀалгӀай паччахьалкхе хилар кхоачашдаьчарех лоархӀаш ва. ГӀалгӀай автономе область хьакхоллаш хьалха лаьттачарех а, цун хьалхара кулгалхо а ва, вешта аьлча, ГӀалгӀайчен Мехкда[1].
Биографи
Заьзганаькъан Идрис ваьв 1896 шера наджгоанцхой бетта 31-гӀча дийнахьа, Буро-КӀала, цӀихеза хиннача Мочкъий Бийсолта дезале. Бийсолт а ше цу юрта хиннача, 1868 шера саькура бетта 14-гӀча дийнахьа ГӀалгӀай Мехка духхьашха хьайийлла́ хиннача ишколе хьехархо хиннав. Идрис ший ворхӀ шу даьлча цига деша вахав. Цул тӀехьагӀа Буро тӀара хьалхара реальни училище яьккхай. Паччахьа замалахьа революционни болам михьара боалача хана, кхийна зӀамсаг волаш, 1914 шера Москверча юртбоахама институте дешаш хиннав. Цхьабакъда, 1917 шера гӀовттам а хинна дешар чакхдаккхалехьа цӀавенав. ТӀаккха дӀаболабеннаб цун Къулбаседа Кавказера юкъара-политически къахьегам[1].
1918—1924 шерашка Заьзганаькъан Идрис цкъа Тийрка облревкомеи облисполкомеи доакъошхо хиннав, тӀаккха Наьсарен окрисполкама кулгалхоллеи, Лоаман республика хьалхара халкъа комиссараллеи этта хиннав, юххера Лоаман республика ЦИК кулгалхои, Лоамарой обкома ВКП(б) секретари, СССР ВЦИК доакъашхои хиннав. Лоаман АССР йохарца кӀимарса бетта 7-гӀча дийнахьа ГӀалгӀай автономе областа кулгалхо хержав. Цу балха тӀа 1929 шерага кхаччалца хиннав из[1].
Марксизма-Ленинизма курсашка деша вахийта веза аьнна Москве дӀа а хьожаваь, кхыча паччахьалкхен разведкаца бувзам лелабаьб, контрреволюционни къахьегаме дакъа лаьцад аьнна боаца бехк а баь чувеллав. Лаьцачул тӀехьагӀа Идрис НКВД лагерашка хиннав. 1934 шера тушола бутт кхаччалца Коми АССР НКВД лагерашка ваьллав. ЦИК СССР Президиума ваӀадаца хьахийцав. Цигара Москве ваха хиннав, бакъда паспорт ца хилар бахьан долаш вахача моттиге дӀаязваьвац. ТӀаккха Туле а ваха заводе планировщика балха эттав[1].
Заьзганаькъан Идриса боккха болх баьб ГӀалгӀай автономе областа нанагӀала хӀирашта дӀа ца кхачийтта гӀерташ. Из хиннад цунна репресси яра керттера бахьан. 1937 шера ардара бутт болалуча хана ший фусам-наьнац Ярыча Жанеттайца цхьана юха а лаьца хиннав[1].
Валар
Заьзганаькъан Идрис веннав 1938 шера кӀимарса бетта 5-гӀча дийнахьа Шолжа-ГӀалий тӀарча НКВД набахта воаллаш. ТӀехьагӀа, «бехке вац», «даь хӀама дац» аьнна, реабелитаци яь хиннай[1]
Нийсденнар
Цкъа Къулбаседа Кавказа Крайкоме кхетаче дӀахьош Идрисага леткъаш аьнна хиннад:
— «Ӏа доал деча областе вӀалла халкъа моастагӀий чу мича бехкаб».
— «ГӀалгӀай автономе областе гӀалгӀай бах, зуламхой бахац», — аьнна жоп деннад Идриса.
Дагалоацам
МагӀалбика шахьаре Заьзгакъонгий-Коа яхача юрта цӀи Заьзганаькъан Идриса сийлен тилла я. Из доацаш, дуккха урамаш а я цун цӀерагӀа ГӀалгӀай Мехка юрташкеи пхьешкеи.
Белгалдаккхар
ТӀатовжамаш
- Мерешков C. Зязиков Бейсолта Идрис (гӀал.) // Сердало : газет. — 2016. — 29 наджгоанцхой.