Къобана археологе товшхал
| Къобана археологе товшхал Боарзаи аьшкеи замаш | ||||
|---|---|---|---|---|
 Украшение из погребения № 9 (813 г. до н. э.) | ||||
| Географе регион | Кавказ | |||
| Локализаци | Керттерча Кавказа дукъа юккъерча даькъах шинна оагӀорахьа, дукхагӀа цу дукъал гӀинбухехьа | |||
| Йолаш хинна таьрахь | вай замал хьалха XIII / XII (цкъаза хьалхагӀа а) — IV бӀаьшераш | |||
| Тохкамхой | Г. Д. Филимонов, Э. Шантр, Р. Вирхов, Е. И. Крупнов, В. А. Кузнецов, В. И. Козенкова, М. Шумский | |||
| Преемственность | ||||
|
||||
 РУВИКИ.Медиа чура файлаш | ||||
Къобана товшхал (эрс: Коба́нская культура, ингал: Koban culture) — боарза замалахьеи (цун тӀехьарча даькъе) аьшка замалахьеи (цун хьалхарча даькъе) Кавказе хинна йола археологе товшхал. Цу товшхалах дола археологе сийленгаш корадаьд Керттерча Кавказа довкъан юкъерча даькъа шинна а оагӀорахьа, гӀинбухерча оагӀорахьа дукхагӀа а долаш. ХӀанзара локализаци я — Даькъасте (Россе Федераци: ГӀалгӀай, ГӀаьбартий-Малкхарой, Къарший-Черсий, ХӀирий мехкаш, Нохчийчен малхбузехьара шахьараш), иштта Кавказа дехье а (Гуржехьен гӀинбухехьара шахьараш). Къобана археологе культура хиннай вай замал хьалха XIII/XII — IV бӀаьшерашка. Цхьаболча тохкамхоша цу археологе товшхалар таьрахьаш оттадар хьалхагӀарча замашкахьа дӀатӀаозаш хиннад, къобана культура чухьнахьа кхы а протокъобана археологе культура а лоархӀаш — вай замал хьалха XIV бӀаьшерагара денз, хӀаьта цхьаболчар кхы а хьалхагӀа — вай замал хьалха 2-гӀча эзаршарен диъ доакъоех шоллагӀчунгареи кхоалагӀчунгареи денз.
Ӏилмангахь даьржа да къобана археологе товшхалга хӀанз Даькъасте дахаш долча къамай кечала товшхал а сакхетама товшхал а, цу къамаех да: кавказхой мотт бувца бацойи, гӀалгӀайи, нохчийи, хӀиранхой мотт бувца хӀирий, тюркий мотт бувца малкхаройи къаршийи. Къобанхошта лоалах кхыйола археологе товшхалаш хиннай: гӀинбухен-малхбузехьа — меотий товшхал (Къобанйистера культура), зӀилбухен-малхбузехьа — колхида, малхбоалехьа — каякента-харачой, гӀинбухехьа — срубий, тӀехьагӀа — саккой.
Къобана товхалал хьалха хиннай — Къулбаседа Кавказера, цунна тӀехьа — саккой-сарматийи кхыйолеи товшхалаш .
Хьаеллари цӀии
Къулбаседа Кавказера археологи тохкаш духхьашха цӀенхашта къахьегар XIX-ча бӀаьшера шоллагӀча даькъе доладеннад. Оахкамашкеи археологе сийленгехи дукха шира хӀамаш кораяьй, царна юкъе къобана товшхалах яраш а хиннай.
Къобана товшхала цӀи йоагӀа Къобана Ӏимарашкара — цу товшхалга дийхка хьалхара Ӏимараш да уж. Цу Ӏимарий цӀи ше йоагӀа МагӀара Къобан (эрс: Верхний Кобан) яхача юрта цӀерагара[1] (цкъаза цхьалха а даьккхе, «1869-ча шера Къобан яхача юрта хьалеха́ча боарзах йолча хӀамай цӀерагӀа я» оал товшхал[2] е «товшхала́ цӀи тиллай хӀанзарча МагӀара Къобан яхача юрта хьа́марах»[3]).
Белгалдаккхар
- ↑ Клейн, 2015.
- ↑ 3-е изд. БСЭ Т. 12, 1973.
- ↑ Археология, 2006, оа. 262.
Литература
- [ Леонова Н. Б., Рындина Н. В. и др. ]. Археология : учеб. изд. для ВУЗов / Под .ред. В. Л. Янина. — М. : Изд-во Моск. ун-та, 2006. — 604 [3] с. : ил., карты, табл. — 5000 экз. — ISBN 5-211-06038-5.
- Клейн Л. С. Кобанская культура : ст. // «Генофонд.рф» : междисциплинарный интернет-портал / координ. сайта О. П. Балановский, ред. сайта Н. В. Маркина. — 2015.
- Кобанская культура : ст. Крупнова Е. И. // БСЭ : энцикл. : в 30 т. / Гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энцикл., 1973. — Т. 12 (Кварнер — Конгур). — С. 351. — 624 с., [35] л. ил. и карт. — 629 000 экз.