Путин Владимир Владимирович
Владимир Владимирович Путин | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7.05.2012 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Доалчен тхьамада |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Дмитрий Медведев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(д. кх. 31.12.1999 — 7.05.2000) 7.05.2000 — 7.05.2008 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Доалчен тхьамада |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Борис Ельцин | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Дмитрий Медведев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7.05.2012 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Дмитрий Медведев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
22.11.2000 — 7.05.2008 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | дарж хьадаьд | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Дмитрий Медведев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
8.05.2008 — 7.05.2012 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Президент | Дмитрий Медведев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Виктор Зубков | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(д. кх. 9—16.08.1999) 16.08.1999 — 7.05.2000 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Президент |
Борис Ельцин из ше хиннав (д. кх.) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Сергей Степашин | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Михаил Касьянов | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
27.05.2008 — 18.07.2012 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Виктор Зубков | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Дмитрий Медведев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7.05.2008 — 26.05.2012 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Борис Грызлов | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Дмитрий Медведев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 наджгоанцхой — 31 оагӀой 2017 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Алмазбек Атамбаев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Эмомали Рахмон | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
16 сентября 2004 — 20 мая 2006 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Леонид Кучма | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Нурсултан Назарбаев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
25.01.2000 — 29.01.2003 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Борис Ельцин | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Леонид Кучма | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
29 тушола — 9 маьцхали 1999 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Президент | Борис Ельцин | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Николай Бордюжа | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Сергей Иванов | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
25.07.1998 — 9.08.1999 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Президент | Борис Ельцин | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хьалхахиннар | Николай Ковалёв | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀехьахиннар | Николай Патрушев | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ваьв |
7 ардара 1952 (72 шу) Ленинград, СССР |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Тайпа / Ваьр | Путинаш | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Да | Владимир Спиридонович Путин | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Нана | Мария Ивановна Путина | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сесаг | Людмила Путина (Шкребне ва) (1983—2013)[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Бер | Мария (1985), Екатерина (1986) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Парти |
КПСС (1975—1991) НДР (1995—1999) ЦхьоагӀо (1999—2001) ЦхьоагӀон Эрсече (тхьамада волаш, амма доакъашхо воацаш, 2008—2012) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Дешар |
1. Ленинградера паччахьалкхен университет 2. СССР КГБ лакхера ишкол 3. СССР КГБ цӀечабайракха институт |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ӏилман дарж | экономикан Ӏилмай кандидат (1997) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Болхговзал | юрист, разведчик, чиновник, политик | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Леладу гӀулакх | президентал, госслужба, спецслужба | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Динца юкъ-моттиг | православи[2][3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Кулг яздар |
![]() |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
СовгӀаташ |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
МазаоагӀув | kremlin.ru (президент.рф) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
БӀул | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
БӀул даь шераш | 1975—1991, 1998—1999 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
БӀорахо хилар |
![]() ![]() |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
БӀун тайпа |
![]() ![]() ![]() |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Звани |
![]() полковник (1999) Классни секам: ![]() боккъонца вола Россе Федерацен 1-ча класса паччахьалкхен хьехамхо |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Баьччал даьд |
Россе Федерацен Мехка низа лакхехьара керттера хьовда (31.12.1999 — 7.05.2008; 7.05.2012 денз) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ТӀемаш |
ШоллагӀа нохчий тӀом Гуржехьара тӀом Россе-украинай тӀема дов Шаьме хинна тӀема операци Казахехье хинна ОДКБ операци |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Белха моттиг | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() |
Влади́мир Влади́мирович Пу́тин (ваь ди: ардара бетта 7, 1952, Ленинград, СССР) — россе паччахьалкхени политикайи болхло. ХӀанзара Россе Федерацен президент, Россе Федерацен Паччахьалкхен Совета а Россе Федерацен Кхерамзлен Совета а тхьамада; Россе Федерацен Мехка низа лакхехьара керттера баьчча ва 2012 шера маьтсела бетта 7-ча дийнахьа денз. ХьалхагӀа президента дарже хиннав 2000 шера маьтсела бетта 7-ча дийнахьа денз 2008 шера маьтсела бетта 7 денга кхаччалца, иштта 1999—2000 шерашкеи 2008—2012 шерашкеи Россе Федерацен Доалчен тхьамада дарже хиннав. Эрсечен президенталла юха хержав 2024 шера тушола бетта 15-17 деношка хиннача хоржамашка (цун кхаж тессаб 76 277 708 саго е бахархой 87,28 %)[6].
Ленинградера паччахьалкхен университета (ЛГУ) юристий факультет яьккхай. 1977 шера денз болх баьб СССР КГБ Урхален Ленинградеи Ленинграда областеи гӀолла йолча следственни отделе. 1985–1990 шш. ГДР-е советий арахьарча разведкан резидентуре бӀул деш хиннав . Ленинграде цӀавеначул тӀехьагӀа ЛГУ ректора гӀонча волаш болх баьб, тӀаккха Ленинградерча горсовета тхьамадий Анатолий Собчака хьехамхо хиннав . КГБ-ра дӀаваьлча 1991 шера маьцхали бетта 20-ча дийнахьа, Санкт-Петербурга мэре дӀахо болх баьб. Собчак губернаторий хоржамашка 1996 шера ийшачул тӀехьагӀа Москве ваха дӀавахав, цига РФ президента гӀулакхашта урхалдечун когаметтаоттаралла хьаийцав . 1997 шера Путин экономикан Ӏилмай кандидата дарж даьккхад. РФ Федеральни кхерамзлен гӀулакхан керте а, Кхерамзлен Совета секретарь волаш а хинначул тӀехьагӀа 1999 шера маьцхали бетта Доалченна керте эттав .
Хьавалар
![]() | |
---|---|
![]() |
Владимир Путин с родителями перед отъездом в ГДР, 1985 год |
Хьисап деш нах дӀаязбеча хана ше деннача жопах къаман эрсе ва[7].
Да́ — Владимир Спиридонович Путин ва (23.02.1911 — 2.08.1999), Тевара губерне Тевара уезда Поминово яхача деревне ваьв[8], 1933—1934 шерашка бӀул даьд хибухера флоте[9], Сийлахь-Боккхача Даьхен тӀема доакъашхо хиннав. РККА — 1941 шера аьтинга бетта денз хиннав, ЦӀеча эскара 86-ча дивизен 330-ча стрелкови сура салте хиннав. 1941 шера лайчилла бетта 17-ча дийнахьа Невски пятачок лораеча хана чӀоагӀа чов яь хиннав, аьрда чӀийностаи кога кӀийленнеи осколк кхийтта[10][11]. Мейдалгаш яьха ва: «За боевые заслуги», «За оборону Ленинграда», «За победу над Германией». ВКП(б) доакъашхо хиннав 1941 шера денз. ТӀом сецачул тӀехьагӀа — И. Е. Егорова цӀерагӀа йолча Ленинградерча вагонаш яра заводе пхьар волаш болх баьб. 1985 шера Даьхен тӀема 1-ча даржах орден яьккхай[12].
Нана — Мария Ивановна Путина (яьча хана Шеломова) (17.10.1911 — 6.07.1998)[13], Тевара губерне Тевара уезда Заречье яхача деревне яьй, цига вайзав цунна Владимир Спиридонович а[8], иштта заводе болх баьб, Ленинграда гобар а лайнад. КБФ штабо «За оборону Ленинграда» мейдалг а еннай.
Берали ондаргали

Владимир Путин ваьв 1952 шера ардара бетта 7-ча дийнахьа Ленинграде[14]. Дезале кхоалагӀа вола воӀ хиннав Владимир. ВоккхагӀа ши воша веннав ер малхавалалехь: Альберт (Сийлахь-Боккха Даьхен тӀом болабалалехь веннав), Виктор 1940—1942 шш. мара ваьхавац[15].
Путинаш Ленинграде Баскови переулке баьхаб коммунальни квартире цхьа Ӏече дӀалоацаш (№ 12 йолча цӀагӀа, пхелагӀча, лакхерча гӀата тӀа), цу квартира чу Путин ваьхав СССР КГБ балха отталца. Тосно хиннача дача чу, Путина дешархо волча хана, цун Ӏече чу советий тӀема разведка йилларех цаӀ волча Ян Берзина портрет лаьттад. Президент хьахинначул тӀехьагӀа Путинс дийцад зӀамига волча хана денз разведчикех лаьца советий кинош хоза а хеташ, паччахаьлкхен кхерамзлен маьженашка болх бе хьогаш ше хинналга.
1960—1965 шерашка Путин деша ваьгӀав № 193 йолча бархӀ класс йолча ишколе. ТӀехьагӀа № 281 йолча юкъерча ишколе деша вахав (Технологически институтаца ювзаенна йола спецшкол хиннай из хименна тӀатаӀар долаш), из яьккхай цо 1970 шера[6]. 17 шу даьнна вола Владимир духхьашха вахав СССР КГБ Ленинградеи Ленинграда областе гӀолла йолча Урхале, цига Путина́ собеседованех хьийхад цкъа хьалха кӀоаргга гуманитарни дешар чакхдаккха.
1964 шера денз дзюдо лата Ӏомалуш хиннав «Труд» яхача спортивни юкъарлон «Турбостроитель» яхача спортивни клубе, цун тренераш хиннаю Анатолий Рахлини Леонид Усвяцови[16]. Кхыболча ленинградхой спортсменашта юкъе дакъа лийцад «Ленфильме» хулача съёмкашка каскадёр а волаш, ишта из хиннав «Ижорский батальон» яхача тӀема драма чуи «Блокада» яхача эпопея чуи[17] .
1970—1975 шерашка дийшад ЛГУ юристий факультета къамашта юкъерча отделене, цига юкъевахав из КПСС-е а[9]. Деша вагӀача хана вӀашагӀкхийттав из цу юкъа ЛГУ доцент хинна волча Анатолий Собчакаца. Диплома белха тема хиннай — «Принцип наиболее благоприятствуемой нации» (Ӏилман кулгалхо Л. Н. Галенская, къамашта юкъерча бокъон кафедра)[18].
Доалче балха отталехь хинна карьера
СССР КГБ болх бар
1975 шера ЛГУ юристий факультет яьккхай[19], цигара КГБ балха вахийтав[2]. Цу хана Охте («401-гӀа ишкол») курсаш яьхай цо оперативни лоаттаме хила кийчо еш, СССР КГБ территориальни маьжений система юкъе аттестаци а яьй цунна зӀамагӀа эпсар ва аьнна (юстицен воккхагӀа вола лейтенант)[20].
1977 шера тӀехьа контрразведка наькъах болх баьб СССР КГБ Ленинградеи Ленинграда областеи гӀолла йолча урхален следственни отделе. Путина белха моттиг «Большой дом» яхача гӀишлон чу хиннай, 1979 шера КГБ Лакхерча ишколе ялх бетта йола переподготовках йола курсаш яьхай.
1985—1990 шш. Путин ГДР-е болх беш хиннав КГБ арарча разведкай линех. Цун кулгалхо хиннав Малхбоалехьарча Германен советий разведтоабан хьаким, ГДР паччахьалкхен кхерамзлен министерствоца йолча СССР КГБ викал, полковник Лазарь Матвеев (хьагучаваьккхав 2017 шера маьтсела бетта 90 шу даьннача хана). Цига Дрездене еча Ӏамале Путина новкъостий хиннаб, Сергей Чемезови Николай Токареви[21][22]. Советий разведтоабан хьашташта юкъе хиннад, 2018 шера Путинс ше хьадийцачох, дукхагӀа Малхбузерча Европай мехкаш — Хетта Америкерча Штатий бартхой[21].
Берлинера пен бежачул тӀехьагӀа кастта, 1989 шера тов бетта 5 дийнахьа немций демонстранташ штурм яь Angelikastrasse урама тӀа 4 номер йолча советий резидентурай особняк хьаяккха гӀерта хиннаб, КГБ архиваш дӀалоацаргйолаш. Амма Путина каяьннай табельни герз тоха ца дезаш хьагулбеннараш дӀахьабовлийта. Дуккха къайла хинна оперативни документаш резидентурай пишка чу доагадаьд цо. 1990 шера наджгоанцхой бетта Путин ший ГДР хинна командировка йистеяккха, Ленинграде дӀацӀавахав[21].
СССР цӀавеначул тӀехьагӀа, Путинс ше хьадийцачох, КГБ арарча разведкан юкъерча аппарате Москве дехьа ца воалаш, КГБ Ленинградерча урхален хьалхарча отдела штате юхавенав. 1990 шера Литейни йоаллача гӀишлон чу подполковник Путин № 643 кабинете болх беш хиннав. Цу ялхлагӀча гӀата тӀа, юхе йоаллача кабинете, болх беш хиннав Сергей Иванов а — тӀехьагӀа хургвола РФ Духьалеяра министр, Путина президента администрацен да́[23][21].
Маьцхали бетта 20 дийнахьа 1991 шера, Ленинграда мэр Собчак ГКЧП распоряженеш кхоачаш ца е аьнна духьалваьлча, цу хана Собчакаца шерал совгӀа болх беш хиннача Путинс КГБ-ра дӀавалара рапорт язъяьй; отставка къоабалъяьй[21][24].
Санкт-Петербурге болх бар
1990 шера бӀаьстенгара денз Путина керттера официальни белха моттиг хиннай Ленинградера паччахьалкхен университет, цига ректора Станислав Меркурьева гӀонча хиннав из къамашта юкъерча долча хаттарашка гӀолла. Меркурьев позже рекомендовал Путина Собчаку[25].
1991 шера аьтинга бетта 28 дийнахьа денз, Собчак мэралла хержачул тӀехьагӀа, Путин, цкъа хьалха тхьамадий декхараш кхоачашдеш, тӀаккха кӀимарса 15 дийнахьа денз — Ленинграда мэрен арарча бувзамех йолча комитета тхьамада а хиннав[26]. Цул совгӀа, Путин кулгалдеш хиннав оперативни хаттарех йолча мэрен комиссенна а[25].
1993 шера денз Собчак кхыча мехкашка ухача хана шийна когаметта Путин увттаваьв[27]. 1994 шера тушола бетта Путин Санкт-Петербурга Доалчен тхьамадий хьалхара когаметтаоттар волаш оттаваьв, арарча бувзамех йолча комитета кулгалдар шийга а дусаш[27].
1996 шера аьхки хоржамашка йиша волча Собчакс мэра дарж дитад, цул тӀехьагӀа чакхдаьннад Путинс Санкт-Петербурге мэре болх бар а.
Москве болх бар
1996 шера Путин, шийна дагадоагӀачох, юха а, 1991 шера августовски путч хиннача хана мо, такси хехкаш шоллагӀа болх бе лаьрхӀа хиннав[28]. Петербурга вице-мэр хиннавола контр-адмирал Вячеслав Щербаковс аьнна хиннад, Путин Владимир Яковлева кердача администраце болх бе хьавийха хинналга, амма Путинаá, Игорь Сечина тешалах, цох гадохкар а хийтта, вахавац.
Дукха ха ялалехь Путин Москве болх бе дӀавийхав президента гӀулакхий урхалдечун Павел Бородина когаметтаоттачун дарже. Юридически урхалдараи россе арахьарча доалахьен урхалдараи бехктокхаме хиннав из[29][30].
1997 шера тушол бетта 26 дийнахьа Путин оттаваьв Эрсечен Президента Администрацен кулгалхочун когаметтаоттар — РФ президента Керттерча тӀахьожама урхален хьакималла, из пост дӀалоацаш хинна вола Алексей Кудрин дӀа а хувцаш[29][31].
Путина аьнначох, Эрсечен духьалеяра министр Игорь Родионов 1997 шера маьтсела бетта отставка вахийтара бахьанех цаӀ хиннад Керттерча тӀахьожама урхалено даь тахкар[32].
РФ Федеральни кхерамзлен гӀулакха директор
1998 шера маьтсела бетта 25 дийнахьа В. Б. Юмашева инициативах Путин Президента администраце цун хьалхара когаметтаоттар хургволаш оттаваьв[33][34], регионашца болх бара бехктокхаме волаш. ДӀаоттавеча юкъа Кремле эггара чӀоагӀагӀа шиш болча нахах лоархӀаш хиннав[35].
1998 шера кӀимарса бетта 25 дийнахьа Путин оттаваьв Россе Федерацен Федеральни кхерамзлен гӀулакха директоралла[34][36].
Доалчен тхьамада (1999)
1999-ча шера маьцхали бетта 7-ча денна Хаттаби Басаеви хьалхаболаш, ДӀаьгӀасти чубаьхкаб боевикаш[37],хӀаьта кӀал бахархошта юкъера къаьстта исламисташа цар оагӀув хьаллацарца шариӀатаца дола урхал кхайкадаьд Ботлихскии Цумадинскии шахьарий доазон тӀа. Цу хана баьча махах, из бахьан хиннад РФ Доалчен тхьамадалла Путин оттара[38][39].
Маьцхали бетта 9-ча денна президента Ельцина директор ФСБ Путин хьожаваьв РФ Доалчен тхьамадан декхараш кхоачаш деш волча когаметтаоттара метте[40][41] Сергей Степашина когаметта[42]. Цу денна цо телехоамашка Путин кхайкаваьв дӀахо никъ дӀахьоргбар ва аьнна[43].
Маьцхали бетта 16-ча денна Госдумас тхьамадан дарже Путин хилар дӀачоагӀдаьд[44]. Цу дареж волаш Путина вӀашагӀъеллай боевикашта духьала операци[37].
1999-ча шера тов бетта Эрсече дукха террористически зуламаш хиннад — Буйнаксе къаьнара гӀишлош лелхийтай, Москве Гуроьянова урамах теракт яьй, Каширски шоссе, иштта, 300 совгӀа саг вувш, зулам даьд Вологодске[45].
Президента декхараш кхоачаш дер (31 декабря 1999 — 7 мая 2000)

ОагӀой бетта 31-ча ди 1999 шера
ОагӀой бетта 31-ча денна ший оттаяь ха йистеялалехьа Ельцин балхара дӀаваларца Путин президента декхараш кхоачашде волавеннав[46][47].
Президента когаметта волаш, эггара хьалха цо кулг яздаь дола паччахьалкхен акт хиннад «Декхараш кхоачашдар йистедаьккха волча президентаи цун дезалаи луш йола гарантеш» яха указ[48]. Цу указо президента дарже хиннарашта паргӀато хургхилар чӀоагӀдаьд, иштта кхыйола аттонаш Ӏалашъяьй. 2001-ча шера Путин араяьккхай цу тайпара цхьаькха цхьа федеральни бокъо[42].
Президента хоржамашка 2000-ча шера тушола бетта 26-ча денна Путин коттаваьннав хьалхарча турах 52,94 % наха харжарца[42].
Хьалхареи шоллагӀеи президентала йовкъаш (2000—2008)
2000-ча шера маьтсела бетта 7-ча денна Путин Россе президента дарже эттав[49]. 2000-ча шера маьтсела бетта 17-ча денна РФ Доалчен тхьамадалла хьожаваьв Михаил Касьянов[50].
2004-ча шера саькура бетта 4-ча денна Касьянова доалче дӀаяьккхай[51][52], Доалчен керда тхьамада хиннав Михаил Фрадков[53].
2004-ча шера тушола бетта 14-ча денна президент юхахоржаш хоржамаш дӀадихьад, Путин 71,31 % наха шозлагӀа хержав президенталла[54]. Президента дарже эттав 2004-ча шера маьтсела бетта 7-ча денна[55].
2007-ча шера тов бетта 12-ча денна Фрадков тхьамадалла хинна доалче дӀаяьккхай[56], хӀаьта доалчен керте оттаваьв Виктор Зубков[57].
2008-ча шера маьтсела бетта 7-ча денна цо ший президента доал дӀаденнад хержача президента́, ший администраце хиннача кулгалхочоа Дмитрий Медведева́[58]. Из хилалехьа ши ди хьалха Путин 2-ча метте хиннав «Дунен шиш бола 100 саг» яхача Time листама́ юкъе[59][60].
Доалчен тхьамада (2008—2012)
2008-ча шера маьтсела бетта 8-ча денна Дмитрий Медведева президентал тӀаийцачул тӀехьагӀа, Путин оттаваьв Доалчен тхьамадалла. Из тхьамадалла оттаварах долча указа тӀа кулг яздаьд цу денна[61]. Маьтсела бетта 12-ча денна Путин кхайкаяьй керда вӀашагӀъелла Россе доалче.
2008-ча шера маьтсела бетта 27-ча денна денз Путин ва КӀайэрсийи Россеи паччахьалкхений юкъарлон Министрий гуллама тхьамада[62].
Цу хана чухь нийсденнад шийна тӀехьа Доккха кризис доладаь дола 2008—2010 шерашкара Россе финансий-экономикан кризис.
КхоалагӀеи, йиълагӀеи, пхелагӀеи президентала йовкъаш (2012-ча шера денз)
Путин кхозлагӀа президента дарже эттав 2012-ча шера маьтсела бетта 7-ча денна[64]. Президента дарже эттачул тӀехьагӀа шоллагӀча денна цо Доалчен тхьмадан дарже Дмитрий Медведев оттавар Годума тӀадиллад, Медведев доалчен тхьамадалла чӀоагӀваьчул тӀехьагӀа хьадхашка декхар оттадаьд доалче вӀашагӀйолла[65].
Дунен финансий кризис эттачул тӀехьагӀа 2012-ча шера экономикан хьал халагӀа хиннад хьалха Путина президентала хана хинначунга хьежача.
2013-ча шера аьтинга бетта 12-ча денна «Еррига Россе къаман фронт» яхача юкъарченна керте эттав[66].
2013 шера духе Эрсече хьинаре гӀерта йолаеннай из Ӏаткъаш йолчара Украина дӀаяргйоацаш. ОагӀой бетта Эрсечено Украинайна лургда аьнна хиннад деррига цхьана хьаийцача 15 млрд доллар, гӀо дарцеи, кредиташцеи, тайп-тайпарча преференцешцеи, царна юкъе газах а. ГӀо дара духьа хьалхара транш 3 млрд доллар кредит а луш Путинс баьча соцамца енна хиннай. Амма националисташ Ӏаткъарах Украинай политикан элита Малхбузехьа йийрзай. 2013 шера чаккхе йолаеннача Евромайдана керттера лийрхӀар хиннад Эрсечеца бувзам бохабари, президента даржера Янукович дӀаваккхари[67][68].
2014 духе националисташеи «Правый сектор» яхачари кхерамаш тийсачул тӀехьагӀа, Украинай президента администраценна а Лакхехьарча радайна а штурм ергья яхаш, Украинай президент хинна вола Янукович низзагӀа дӀаваьккхар цу даржара. Украинай зӀилбухен-малхбоалехьеи ГӀирмеи из хӀама паччахьалкхен революци мо тӀаийцар. Ишта хьал а долаш, цул совгӀа ахгӀайрен тӀа юкъарлонна хетар тохкаш къайлагӀа даьча хоаттамашта тӀа а тайжа 2014 шера саькура бетта Путинс соцам баьб ГӀирма Россе Федерацех хьатохара гӀулакх доладе. Из кхоачашхилар тушола бетта референдум а яь. Эрсечен а ГӀирман а бахархоша цу хӀаман гадаьккхар, из гӀулакх бахьан долаш Путин нах юкъе гӀорвалара керда талгӀе тӀаер[69]. С 2014 года Россия оказывала многостороннюю поддержку населению Юго-Востока Украины в ходе вооружённого конфликта на Донбассе.
Резиденцеши белха транспорти
2000 шера денз Путин массахана Подмосковье Ново-Огарёво резиденце вахаш ва[70]. Иштта официальни президентий резиденцеш лоархӀаш я: Санкт-Петербурга кӀал — Стрельне йоалла Константиновски гӀапгӀалаш; Сочи йоалла — Бочаров Ручей; Тевара областе — «Русь» (къаман парка «Завидово» доазон тӀа); Валдайски Ӏама тӀа — Долгие Бороды. Кремле Путинага белха квартира я[71].
Балха вертолётаца ахар фу бахьан долаш да Путинс аьннадар, президента кортеж хӀара дийнахьа дӀахьаахаро Москве наькъаш тӀа пробкаш хулийтаргйоацаш[72]. 2018 шерага кхаччалца белха машена лелаеш Mercedes Pullman хиннай, 2018 шера инаугураце тӀа Путин духхьашха массанена гуш араваьлар «Кортеж» проектах йолча кердача россе лимузинаца[73]. Массазза а леладеш дола президента фекема Ил-96 яхар да, цун борта тӀа белха кабинети, паччахьалкхен мехкадаь апартаменташи, совещаний цӀаи, Мехка низа урхалдара́ командни пульти[74].
Путин товшхала юкъе
Путин каст-каста хьоахаву популярнии, урамийи товшхала юкъе, иштта интернет-товшхала юкъе а. Цунна хетадаьд сурташ, плакаташ, ашараш, граффити, видеороликаш, кинош (документальнидараш а), анекдоташ, иштта кхыдар а. Разведчик-нелегалах лаьца долча «Семнадцать мгновений весны» яхача советий кинонна анализ еш, киноведаша Стивен Ловеллси Марк Липовецкечои Путинаи Штирлицаи юкъе тара йола белгалонаш йоалаяьй, царна шаккханенна чухьа мехкагӀончий миссенна мутӀахьа хилар европерча имиджаца вӀашкадоагӀаш хилар[75][76].
Филателия чу
Путина́ Эрсечен кхоъ пошта марка хьоахаяь хиннай[77][78][79], иштта кхыча паччахьалкхений пошта маркаш а: ГӀозлойчен[80], КНДР[81], Либерен[82], Молдавен[83], Словакен[84], Словенен[85], Украинай, Узбекехьен[86].
Фильмографи
- 2001 — «Путин. Високосный год»[87][88]. Владимир Путин президент волаш хьалхарча шерах даьккха кино.
- 2007 — «55» — документальни кино да Никита Михалковс даьккха Владимир Путина президенталах лаьца. Путина 55 шу дузача хана гойтад.
- 2012 — фильм «Путин, Россия и Запад»[89][90]
- 2015 — «Президент» — россе бӀарчча метраж йола документальни кино да Владимир Соловьёвс даьккха.
- 2015 — «Крым. Путь на Родину» — россе бӀарчча метраж йола документальни кино Андрей Кондрашовс даьккха.
- 2015 — «Миропорядок» — россе бӀарчча метраж йола документальни кино да Владимир Соловьёвс даьккха.
- 2016 — «Украина в огне» — америкахой бӀарчча метраж йола документальни кино да Игорь Лопатёнкс даьккха.
- 2017 — «Интервью с Путиным» — америкахой йиъ сери йола документальни кино да Оливер Стоунсс даьккха.
- 2017 — «Большой, любимый, дорогой» — россе лоацца метраж йола художественни кино да «Десятая муза» берий киностуде даьккха.
- 2018 — «Валаам» — россе документальни кино да Андрей Кондрашовс даьккха.
- 2018 — «Миропорядок 2018» — россе бӀарчча метраж йола документальни кино да Владимир Соловьёвс даьккха.
- 2018 — «Путин» — россе бӀарчча метраж йола кино да Андрей Кондрашовс даьккха.
- 2018 — «Свидетели Путина» — россе документальни кино да Виталий Манскечо даьккха.
- 2018 — «Дело Собчака» — россе документальни кино Веры Кричевскечо даьккха.
- 2019 — «В борьбе за Украину» — америкахой бӀарчча метраж йола документальни кино Игорь Лопатёнокс даьккха.
- 2020 — британский мини-сериал «Путин: история русского шпиона»[91]. Трёхсерийный документальни кино[92].
- 2024 — Tucker Carlson Network яха видеоплатформа хьаяь волча Такер Карлсон яхача хоамбоаржабархочунна енна интервью[93].
СовгӀаташи къоабалвари
Владимир Путинах 2007 шера «Шеран саг» аьнна цӀи яьккхай Time яхача америкахой журнала эршах[66].
Forbes америкахой журнала эршах 2013, 2014, 2015, 2016 шерашка Путин дунен тӀарча эггара чӀоагӀагӀа шиш болча наьха листама керте уттаваьв[66].
Сийдола доктор ва дукхача россеи доазал дехьарчеа академешка а университеташка а[66].
Пётр Воккхачун цӀерагӀа йолча Къаман юкъара преме лауреат (2001), «За выдающуюся деятельность по укреплению единства православных народов» яхача преме лаурет (2002), «За веру и верность» яхача Андрей Первозванничун преме лауреат (2004), Конфуцечун цӀерагӀа йолча машара преме лауреат (КНР, 2011)[66].
2025 шера Владимир Путина́ Дерригдунен этноспорта федераце хьалххо лелаярах преми еннай. Из совгӀат далар кхоачашдаьд Санкт-Петербурге дӀайихьача VII Дунен халкъашта юкъерча этноспорта форуме[94].
ТӀемхой звании классан секами
- Полковник (1999 шу)[95][96]
- Боккъонца вола Россе Федерацен 1-ча класса паччахьалкхен хьехамхо (1997 шера бекарга бетта 3 ди)[97]
Библиографи
- Путин В. В. Стратегическое планирование воспроизводства минерально-сырьевой базы региона в условиях формирования рыночных отношений (Санкт-Петербург и Ленинградская область): дисс. … канд. экон. наук. — Санкт-Петербург, 1997. — 218 с.
- Путин В. В. Избранные речи и выступления. — М.: Книжный мир, 2008. — 471 с.
- Путин В. В. Прямая речь. — М.: Звонница-МГ, Новый ключ, 2016. — Т. 1—3. — 1000 экз.
- Путин В. В. Россия на рубеже тысячелетий // Независимая газета. — 1999. — 30 декабря.
- Владимир Путин Почему трудно уволить человека // Русский пионер. — 2009. — 16 июня.
- Путин В. В. Россия сосредотачивается — вызовы, на которые мы должны ответить // Известия. — 2012. — 16 января.
- Путин В. В. Россия: национальный вопрос // Независимая газета. — 2012. — 23 января.
- Путин В. В. О наших экономических задачах // Ведомости. — 2012. — 30 января. — № 15(3029)
- Путин В. В. Демократия и качество государства // Коммерсантъ. — 2012. — 6 февраля. — № 20/П (4805)
- Путин В. В. Строительство справедливости. Социальная политика для России // Комсомольская правда. — 2012. — 13 февраля.
- Путин В. В. Быть сильными: гарантии национальной безопасности для России // Российская газета. — 2012. — 20 февраля. — № 35(5708)
- Putin V. A Plea for Caution From Russia // The New York Times. — 2013. — September 11.
- Wladimir Putin Offen sein, trotz der Vergangenheit // ZEIT ONLINE[98].
22. Juni 2021
Белгалдаккхар
- ↑ «Отстояла вахту»: Владимир и Людмила Путины объявили о разводе // Forbes.ru. — 2013. — 6 аьтинга. Архиве диллад 25 02 2023.
- ↑ 1 2 Геворкян Н. П., Тимакова Н. А., Колесников А. И. От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным. — Вагриус, 2000. — ISBN 5-264-00257-6. Архиве оттадаьд: 22.08.2009.
- ↑ Путин Владимир Владимирович // Аргументы и факты : газета. Архиве диллад 4 12 2013. (Техкаб укх дийнахьа: 6.01.2013)
- ↑ http://kremlin.ru/structure/president/presidents
- ↑ http://www.rbc.ru/society/08/05/2017/590fffe39a7947866e52b760
- ↑ Итоговый результат Путина на выборах главы государства составил 87,28%, TACC. Техкад укх дийнахьа: 21.03.2024.
- ↑ Колесников, А. Владимиру Путину дали семейный номер : Семья премьера прошла перепись населения : [арх. 4 маьтсела 2019] // Коммерсантъ. — 2010. — № 193/П [4493] (18 ардара). — С. 5. (Техкаб укх дийнахьа: 12.04.2015)
- ↑ 1 2 В КОРНЯХ У ПРЕЗИДЕНТА . www.mk.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 10.02.2019. Архиваци яьй 10.02.2019.
- ↑ От первого лица, 2000, Гл. «Сын».
- ↑ Память народа :: Документ о награде :: Путин Владимир Спиридонович, Медаль «За боевые заслуги» . pamyat-naroda.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 15.11.2015. Архиваци яьй 17.11.2015.
- ↑ Путин Владимир Спиридонович 1911 г. р : [арх. 14 ардара 2014] // Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг : Электронный банк документов. (Техкаб укх дийнахьа: 12.04.2015)
- ↑ Документ о награде: Путин Владимир Спиридонович, Орден Отечественной войны I степени . pamyat-naroda.ru. «Память народа». Хоам хьаийца таьрахь: 15.11.2015. Архиваци яьй 17.11.2015.
- ↑ ПУТИНА Мария Ивановна это . politike.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 20.01.2022.
- ↑ Владимир Путин – личный сайт . Владимир Путин – личный сайт. Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 12.04.2022.
- ↑ Медведев, 2007.
- ↑ Профессор Д. Момот о В.В. Путине и их тренере Усвяцове Л.И ~ Проза (Быль) . www.chitalnya.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 24 сент. 2022 г.. Архиваци яьй 12.04.2021.
- ↑ Путин в кино: почему не сложилась карьера актёра. Как каскадёр Владимир Путин снимался на «Ленфильме» в 1970-х . Gazeta.ru (14.12.2017). Хоам хьаийца таьрахь: 2.01.2018. Архиваци яьй 3.01.2018.
- ↑ Путин Владимир Владимирович . Выпускники — Исполнительная власть. Юридический факультет Санкт-Петербургского университета. Хоам хьаийца таьрахь: 30.07.2013. Архиваци яьй 13.08.2013.
- ↑ Биография Владимира Путина . tass.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 28.05.2022. Архиваци яьй 4.11.2019.
- ↑ Биография Владимира Путина . Российская газета (18.11.2008). Хоам хьаийца таьрахь: 11.07.2016. Архиваци яьй 1.07.2016.
- ↑ 1 2 3 4 5 «Путин». Фильм Андрея Кондрашова. Часть 2 . Телеканал «Россия 1» (19.03.2018). Хоам хьаийца таьрахь: 25.03.2018. Архиваци яьй 24.03.2018.
- ↑ Роман Шлейнов. Николай Токарев: путь от КГБ до «Транснефти» . Ведомости (11.02.2013). Хоам хьаийца таьрахь: 9.12.2016. Архиваци яьй 25.11.2016.
- ↑ АИФ: Владимир Путин объяснил свои амбиции на президентство . Аргументы и факты, 18.10.2011. Хоам хьаийца таьрахь: 27.02.2012. Архиваци яьй 27.05.2012.
- ↑ Путин и Золотов рассказали о своём участии в событиях августа 1991 года . Росбизнесконсалтинг (22.05.2018). Хоам хьаийца таьрахь: 22.05.2018. Архиваци яьй 22.05.2018.
- ↑ 1 2 Биография Владимира Владимировича Путина . www.gazeta.ru (27.02.2001). Хоам хьаийца таьрахь: 11.07.2016. Архиваци яьй 6.03.2018.
- ↑ *Распоряжение мэра Ленинграда от 28 июня 1991 года № 15-р «Об образовании комитете по внешним связям»
- Распоряжение мэра Ленинграда от 15 июля 1991 года N 59-р «О комитете по внешним связям при мэрии Ленинграда»
- ↑ 1 2 *Биография Владимира Владимировича Путина // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (6.03.2018) // Газета.ру, 27.02.2001
- Событие. Восьмилетка Владимира Путина // km.ru, 26.03.2009
- ↑ Вести.Ru, 15 марта 2018. Путин планировал работать таксистом в Петербурге . Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 16.03.2018.
- ↑ 1 2 Владимир Владимирович Путин. Биография . Официальный сайт Президента России. Хоам хьаийца таьрахь: 22.09.2015. Архиваци яьй 28.09.2015.
- ↑ Рой Медведев, «Два президента. Борис Ельцин и Владимир Путин (К выходу в свет книги Б. Н. Ельцина „Президентский марафон“)» // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (5.05.2011)
- ↑ Юмашев рассказал, как Путин получил работу в Кремле . «Коммерсантъ» (22 нояб. 2019 г.). Хоам хьаийца таьрахь: 22.11.2019. Архиваци яьй 23.11.2019.
- ↑ ГКУ объявляет войну коррупции // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (25.05.2008) // Коммерсантъ, 27.05.1997
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 25.05.1998 г. № 575 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 27.02.2017. Архиваци яьй 27.02.2017.
- ↑ 1 2 Владимир Путин: у меня большой опыт работы в КГБ СССР . Коммерсант (30.07.1998). Хоам хьаийца таьрахь: 30.07.2019. Архиваци яьй 30.07.2019.
- ↑ Кремлёвская чистка // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (25.05.2008) // Коммерсантъ, 26.05.1998
- ↑ Указ президента России от 25.07.1998 № 886 «О Путине В. В.» Хоам хьаийца таьрахь: 8.10.2010. Архиваци яьй оригинала тӀара 3.06.2011.
- ↑ 1 2 Барсенков А. С., Вдовин А. И., «История России. 1917—2007» — М.: Аспект Пресс, 2008 — стр. 743—744
- ↑ От Дагестана до Москвы через Грозный . «Коммерсантъ» (2.08.2004). Хоам хьаийца таьрахь: 25.05.2022. Архиваци яьй 25.05.2022.
- ↑ Отрывок из книги Петра Авена «Время Березовского»: интервью с Валентином Юмашевым / Классный журнал / Русский пионер . ruspioner.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 25.05.2022. Архиваци яьй 8.06.2022.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 09.08.1999 г. № 1011 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 27.02.2017. Архиваци яьй 27.06.2021.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 09.08.1999 г. № 1012 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 13.03.2022.
- ↑ 1 2 3 «Но потом, как видите, втянулся» . «Коммерсантъ» (29 мар. 2020 г.). Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 28.07.2021.
- ↑ Телеобращение Ельцина: полный текст . gazeta.lenta.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 20.12.2006. Архиваци яьй 23.01.2009.
- ↑ [1] // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (14.11.2021) Результаты голосования
- ↑ «Как Верховный суд РФ рассматривает дела террористов» // Коммерсантъ, 18 марта 2005
- ↑ Барсенков А. С., Вдовин А. И., «История России. 1917—2007» — М.: Аспект Пресс, 2008 — стр. 768
- ↑ Президент России Борис Ельцин, объявив сегодня о своей отставке с поста главы государства, возложил исполнение обязанностей президента на председателя Правительства Владимира Путина // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (28.06.2021) // Официальный сайт президента России, 31 декабря 1999
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 31.12.1999 г. № 1763 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 1.10.2021.
- ↑ Вступление Владимира Путина в должность президента России //Москва, Кремль 7 мая 2000 . Хоам хьаийца таьрахь: 10.05.2015. Архиваци яьй оригинала тӀара 5.03.2016.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 17.05.2000 г. № 861 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 27.02.2017. Архиваци яьй 8.06.2021.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 24.02.2004 г. № 264 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 27.02.2017. Архиваци яьй 7.06.2021.
- ↑ Операция "Чистые головы" . Коммерсантъ (1 мар. 2004 г.). Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 8.06.2021.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 05.03.2004 г. № 300 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 27.02.2017. Архиваци яьй 8.06.2021.
- ↑ Владимир Путин лидирует на выборах президента России . /www.putin2004.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 24 сент. 2022 г..
- ↑ Вступление Владимира Путина в должность президента России //Москва, Кремль 7 мая 2004 . Хоам хьаийца таьрахь: 11.02.2020. Архиваци яьй оригинала тӀара 2.10.2015.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 12.09.2007 г. № 1184 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 27.02.2017. Архиваци яьй 7.06.2021.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 14.09.2007 г. № 1202 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 27.02.2017. Архиваци яьй 7.06.2021.
- ↑ Выступление Владимира Путина на церемонии вступления Дмитрия Медведева в должность президента России . Хоам хьаийца таьрахь: 11.05.2015. Архиваци яьй 7.06.2021.
- ↑ Путин на втором месте в списке Time «100 самых влиятельных людей мира». Перевод статьи Мадлен Олбрайт . Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 14.06.2021.
- ↑ оригинал . Хоам хьаийца таьрахь: 2.05.2008. Архиваци яьй 25.08.2013.
- ↑ Президент России . special.kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 27.02.2017. Архиваци яьй 27.02.2017.
- ↑ Лукашенко назначил Путина главой союзного Совмина - Телеграф Новости | В Беларуси . web.archive.org (22 янв. 2009 г.). Хоам хьаийца таьрахь: 10.07.2016. Архиваци яьй оригинала тӀара 22.01.2009.
- ↑ Примечание: это не рейтинг политика, а именно «индекс доверия». Индекс доверия рассчитывался ВЦИОМ как разница между рейтингом и антирейтингом. Подробности см. в первоисточнике // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (17.10.2011):
- ↑ Каталог . rusmarka.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 15.06.2021.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 08.05.2012 г. № 612 . kremlin.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 9.05.2018.
- ↑ 1 2 3 4 5 ТАСС, 7 октября 2021. Биография Владимира Путина
- ↑ Дробот Е. В. Россия — Украина: возможности и риски // Российская академия народного хозяйства и государственной службы при президенте Российской Федерации, Выборгский филиал. Выборг, 2016
- ↑ Sanshiro Hosaka. The Kremlin's Active Measures Failed in 2013: That's When Russia Remembered Its Last Resort—Crimea // Demokratizatsiya: The Journal of Post-Soviet Democratization. — 2018. — Т. 26, вып. 3. — С. 321–364. — ISSN 1940-4603. Архиве диллад 25 05 2025.
- ↑ ТАСС, 9 марта 2015. Путин объяснил, в связи с чем принял решение возвратить Крым в состав России
- ↑ Путины меняют адрес . www.lenpravda.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 1.04.2022.
- ↑ Инаугурация президента России Владимира Путина . Комментарий Сергея Брилёва. Россия 1 (7.05.2018). Хоам хьаийца таьрахь: 7.05.2018. Архиваци яьй 7.05.2018.
- ↑ В. Путин будет добираться на работу по воздуху . РБК. Хоам хьаийца таьрахь: 16.05.2013. Архиваци яьй оригинала тӀара 7.06.2013.
- ↑ Давид Акопян. Кортеж для президента: 5 фактов о новом лимузине Путина . РБК-Autonews (7.05.2018). Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 23.05.2018.
- ↑ Пилот борта №1 рассказал об экстремальной посадке с Путиным . Интервью командира президентского авиаотряда «Россия» Владимира Федорушкина. НТВ (8.09.2019). Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 13.01.2022.
- ↑ Ловелл С. «Семнадцать мгновений весны» и семидесятые. Перевод Н. Полтавцевой // Новое литературное обозрение : журнал. — 2013. — № 5.
- ↑ Липовецкий М. Искусство алиби: «Семнадцать мгновений» в свете нашего опыта // Неприкосновенный запас. 2007. № 3. С. 131.
- ↑ №584. 26 марта 2000 года Президентом Российской Федерации избран В. В. Путин . АО «Марка». Хоам хьаийца таьрахь: 11.06.2020. Архиваци яьй 11.06.2020.
- ↑ №1585. 7 мая 2012 года В. В. Путин вступил в должность Президента Российской Федерации . АО «Марка». Хоам хьаийца таьрахь: 11.06.2020. Архиваци яьй 11.06.2020.
- ↑ № 2343. Вступление в должность Президента Российской Федерации . АО «Марка». Хоам хьаийца таьрахь: 11.06.2020. Архиваци яьй 11.06.2020.
- ↑ 2001, December, 20. Friendly relations between Azerbaijan and Russia. (ингал.). Азермарка (20.12.2001). Хоам хьаийца таьрахь: 11.02.2020. Архиваци яьй 6.04.2012.
- ↑ Акопов П. Политики с зубцами и без // Политический журнал. — 2005. — № 33 (84). — 10 октября. (Техкаб укх дийнахьа: 12.02.2010) Архиве диллад 2009 шера кӀимарса 29 дийнахьа.
- ↑ МирМ@рок :: Новости сайта . mirmarok.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 11.07.2021.
- ↑ Summitul Comunităţii Statelor Independente. Chişinău 2002 (недоступная ссылка — история). Знаки почтовой оплаты и филателия. 2002. Poşta Moldovei. Хоам хьаийца таьрахь: 10.08.2010. Архиваци яьй 6.04.2012.
- ↑ Slovakia Summit 2005 (ингал.). Postage stamps. Chronological list. Postal Philatelic Service; Slovenská pošta, a.s.. Хоам хьаийца таьрахь: 10.08.2010. Архиваци яьй оригинала тӀара 19.04.2005.
- ↑ Michel-Katalog Europa. Bd. 1. Mitteleuropa 2006. — Unterschleißheim: Schwaneberger Verlag GmbH, 2006. — 1151 S. — ISBN 3-87858-691-4. (нем.)
- ↑ 645. Почтовая марка с купоном «Ислам Каримов и Владимир Путин» (недоступная ссылка — история). Каталог. 2006. Почтовые марки. Почтовые марки Узбекистана; Открытое акционерное общество «Узбекистон почтаси». Хоам хьаийца таьрахь: 10.08.2010.
- ↑ Фильм Виталия Манского «Родина или Смерть» выходит в россе прокат — Российская газета . Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 22.09.2021.
- ↑ Юбилей Владимира Путина отметят на мировом уровне . «Коммерсантъ» (4 окт. 2012 г.). Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 23.07.2021.
- ↑ Россия, Путин и НТВ Телелидеры // 20-26 февраля // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (24.06.2021) газета «Коммерсантъ» № 36 от 29.02.2012, стр. 4
- ↑ BBC показала третью часть фильма «Путин, Россия и Запад», посвящённую отношениям Москвы и Тбилиси // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (24.06.2021) INTERFAX.RU 3 февраля 2012
- ↑ В Великобритании показывают сериал о Путине . Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 23.07.2021.
- ↑ Британский телеканал снимет документальни кино о Владимире Путине — Международная панорама — ТАСС . Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 23.07.2021.
- ↑ Интервью Такеру Карлсону . Официальный сайт президента России (9.02.2024). Хоам хьаийца таьрахь: 9.02.2024.
- ↑ Путин стал лауреатом премии за лидерство Всемирной федерации этноспорта. Награду за него получил Дегтярев / Спортс, 20.04.2025.
- ↑ Аргументы и Факты: новости России и мира . aif.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 15.04.2022.
- ↑ Полковник из запаса . «Коммерсантъ» (10 авг. 1999 г.). Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 13.03.2022.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 3 апреля 1997 года № 285 «О присвоении квалификационных разрядов федеральным государственным служащим Администрации Президента Российской Федерации» . Хоам хьаийца таьрахь: 11.02.2020. Архиваци яьй оригинала тӀара 20.10.2011.
- ↑ Статью Путина к 80-летию начала войны опубликуют в ZEIT ONLINE и еженедельнике Die Zeit — Общество — ТАСС . Хоам хьаийца таьрахь: 16.04.2022. Архиваци яьй 23.07.2021.
Литература
- Гуревич В. Д. Владимир Путин. Родители. Друзья. Учителя. — СПб.: Изд-во Юрид. ин-та, 2004. — 173 с. — ISBN 5-86247-068-9.
- Дегоев В. В., Ибрагимов Р. Ю. Россия при Путине: обретения, тревоги, надежды. — М.: Империум XXI век, 2007. — 237 с. — ISBN 978-5-91317-005-7.
- Зайпель Х. Путин: Логика власти. — Время, 2016. — 384 с. — ISBN 978-5-9691-1508-8.
- Путин, Владимир Владимирович / С. Л. Кравец (мировоззренческие основы государственной политики, внутренняя политика), Ф. А. Лукьянов (внешнеполитическая концепция, внешняя политика), В. А. Мау (экономика), Е. Э. Чуковская (законодательство, вопросы культуры) // Пустырник — Румчерод. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2015. — С. 8—29. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—, т. 28). — ISBN 978-5-85270-365-1.
- Леонов Н. С. Что ещё может Путин? — М.: Алгоритм, 2013. — 256 с. — (Как Путину обустроить Россию). — 3000 экз. — ISBN 978-5-4438-0251-0.
- Лузянин С. Г. Восточная политика Владимира Путина : возвращение России на «Большой Восток» (2004-2008 гг.). — М.: АСТ, 2007. — 446 с. — ISBN 5-17-041020-4.
- Медведев Р. А. Время Путина. — М.: Время, 2014. — 720 с. — (Собрание сочинений Медведевых Роя и Жореса). — ISBN 978-5-9691-0855-4.
- Медведев Р. А. Владимир Путин. — М.: Молодая гвардия, 2007. — 685 с. — (Жизнь замечательных людей). — ISBN 978-5-235-03059-6.
- Млечин Л. М. Путин и Трамп. Враги, соперники, конкуренты?. — М., 2019. — ISBN 978-5-6040607-1-1.
- Млечин Л. М. Путин. Россия перед выбором. — СПб.: Питер, 2012. — 448 с. — ISBN 978-5-459-01226-2.
- Рар А. Владимир Путин: «Немец» в Кремле. — М.: ОЛМА-Пресс, 2001. — 318 с. — (Проект «Путин»). — ISBN 5-224-02143-X.
- Рар А. Владимир Путин. Лучший немец в Кремле. — М.: Алгоритм, 2012. — 237 с. — (Проект «Путин»). — ISBN 978-5-4320-0039-2.
- Рар А. Куда пойдёт Путин?: Россия между Китаем и Европой (Почему Западу нужна Россия: Экспертный анализ). — М.: ОЛМА Медиа Групп, 2012. — 352 с. — 4000 экз. — ISBN 978-5-373-04735-7.
- Стратиевски Д., Гонсаленс К. Путин, водка и казаки: Представления о России на Западе. — М.: Алгоритм, 2014. — 208 с. — (Проект «Путин»). — 2500 экз. — ISBN 978-5-699-71816-0, 978-5-4438-0770-6.
- Таланов В. Л. Психологический портрет Владимира Путина. — СПб.: Б&К, 2000. — 61 с. — ISBN 5-93414-018-3.
- Хатчинс К., Коробко А. Путин / Пер. с англ. — М.: ОЛМА Медиа Групп, 2012. — 432 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-373-04767-8.
- Чадаев А. В. Путин. Его идеология. — М.: Европа, 2006. — 230 с. — (Идеологии). — ISBN 5-9739-0040-1.
- Karen Dawisha. Putin's Kleptocracy: Who Owns Russia?. — Simon and Schuster., 2015. — 464 с. — ISBN 9781476795201.
- Оливер Стоун. Интервью с Владимиром Путиным. — М.: Альпина Паблишер. — 350 с. — ISBN 978-5-9614-6477-1.
- Boyd-Barrett, Olive. Western Mainstream Media and the Ukraine Crisis : A study in conflict propaganda. — L. : Routledge ; N.Y., 2017. — ISBN 978-1-315-55968-1.
ТӀатовжамаш
- ТАСС, 7 октября 2021. Биография Владимира Путина
- putin.kremlin.ru (эрс.)
eng.putin.kremlin.ru (ингл.) — Путина Владимира Владимировича керттера мазаоагӀув - Архив сайта Председателя Правительства РФ В. В. Путина (2008—2012)
- Баьб ардара бетта 7 дийнахьа
- Баьб 1952 шера
- Нах алапатах
- Баьб в Санкт-Петербурге
- Экономикан Ӏилмай кандидаташ
- Ӏилманхой алапатах
- Экономисташ алапатах
- Почёта ордена кавалераш
- «Сийлен Белгало» ордена кавалераш
- «За безупречную службу» яха 2 даржах майдилг яьккхараш
- «За безупречную службу» яха 3 даржа мейдилг яьккхараш
- Кавалеры ордена «За заслуги перед Республикой Дагестан»
- «Содружество» ордена кавалераш
- Казана сийдола бӀорахой
- Санкт-Петербурга сийдола бӀорахой
- Кавалеры ордена Святого равноапостольного великого князя Владимира 1 степени
- Сийлени сийнеи ордена кавалераш
- Преподобни Сергий Радонежскечун I-ча даржа ордена кавалераш
- Эрсечен дукха дика хӀамаш карагӀдийна тренераш
- СССР спорта пхьараш
- Кавалеры ордена Первого президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева
- Къамай ДоттагӀала ордена кавалераш (КӀайэрсече)
- Кавалеры ордена Уацамонга
- Сийи Сийлени I-ча даржа ордена кавалераш
- Кавалеры ордена Золотого орла
- Кавалеры ордена «Манас» I степени
- Кавалеры узбекского ордена «За выдающиеся заслуги»
- Кавалеры ордена Исмоили Самони
- Кавалеры ордена Республики Сербия
- Кавалеры ордена Республики Сербской
- Сийлен легиона ордена Доккхача жӀарга кавалераш
- Кавалеры Большого креста ордена святого Карла
- Кавалеры Большой цепи ордена Макариоса III
- Кавалеры цепи ордена короля Абдель-Азиза
- Кавалеры ордена Заида
- Кавалеры ордена Хо Ши Мина
- Кавалеры ордена Звезды Палестины
- Кавалеры Национального ордена Хосе Марти
- Кавалеры Большой цепи ордена Освободителя
- Кавалеры Большого креста ордена Заслуг (Гвинея)
- Кавалеры ордена Агостиньо Нето
- «За заслуги перед Национальной Народной Армией» яха III даржа мейдилг яраш
- Кавалеры ордена Ким Ир Сена
- Кавалеры ордена Дружбы (КНР)
- Кавалеры ордена «Олий Даражали Дустлик»
- Кавалеры ордена Шейх-уль-ислама
- РУВИКИ:Модуль:URL чу дӀабенна вики-тӀатовжам бола статьяш
- Владимир Путин
- Россе Федерацен Президенташ
- Россе Федерацен Доалчен тхьамада хьалхара когаметтаоттараш
- Председатели Правительства РФ
- Секретари Совета безопасности России
- Сотрудники администрации президента России
- Директора ФСБ
- Сотрудники КГБ СССР
- Руководители органов безопасности России
- Кавалеры ордена Драгоценного жезла
- Кавалеры ордена «За вклад в развитие сотрудничества»
- Дзюдоисты СССР
- Действительные государственные советники Российской Федерации 1-го класса
- Разведчики СССР
- Юристы СССР
- Юристы России
- Политики XX века
- Политики XXI века
- Почётные граждане Астрахани
- Почётные граждане Севастополя
- Награждённые именным оружием
- Награждённые медалью А. М. Горчакова
- Почётные доктора Ереванского университета
- Эрсечен филателисташ
- СССР филателисташ
- Выпускники юридического факультета Санкт-Петербургского государственного университета
- Выпускники Краснознамённого института КГБ
- Выпускники Высшей школы КГБ СССР
- КПСС доакъашхой
- Члены партии «Наш дом — Россия»
- Эрсечен экономисташ
- Действующие руководители государств
- Правители Европы XX века
- Правители Европы XXI века
- Персоналии:Присоединение Крыма к Российской Федерации
- Почётные члены РАХ
- Почётные доктора СПбГУ
- Почётные доктора университетов Азербайджана
- Почётные доктора Афинского университета
- Почётные доктора Белградского университета
- Почётные доктора Великотырновского университета
- Исполняющие обязанности президента Российской Федерации
- Политики по алфавиту
- Члены Русского географического общества после 1991 года
- Председатели «Единой России»
- Президенты Международной федерации самбо