Гелатхой
Гелатхой[1] — гӀалгӀай тайпа да Гелате яха тайпан кхаьлл а йолаш.
Гелатхой тайпа хьадаьнна моттиг Даьре-Аьле Гуржий мехка улла Гелате яха кхаьлл я. Цу юрта цӀерах хьахиннай тайпан цӀи а. Эггара хьалха из моттиг хьоахаяьй «Gergetis sulta matiane» яхача каьхата тӀа, XV бӀаьшера[2]. Эрсий тархьара каьхаташ тӀа Гелатхой кхаьлл духхьашха хьоахаяьй «Черебашев кабак» аьнна 1589 шера «Посольские приказы» яхача материалаш тӀа. Цу моттигах ишта цӀи яьккха хиннай юрта воккхагӀа хинна волча ЧӀербажа цӀерах. С. Звенигородскийи Т. Антонови керте а болаш эрсий посольство 1589 шера тов бетта гӀалгӀай лаьтташка гӀолла Гуржехьа болхача хана, каьхаташа хьахайтачох, гуржий доазонна йисте тӀий дохадаь хиннад догӀаша, из бахьан долаш посольство гӀо дийхад цу меттигерча нахага: «И послы князь Семен и диак Торх под Черебашовым кабаком дневали ден для мосту» аьнна яздаьд цу ханарча эрсий каьхаташ тӀа[3][4].
Гелатхой тайпо чулоац массехк тайпан наькъаш: Газиканаькъан, Бузуртананаькъан, иштта кхы а.
Гелатхой тайпах ба Башлоамкерта тӀа массаза тӀабувлаш а тӀабувлача наха никъ хьокхаш а цӀихеза хинна Бузуртананаькъан Иосиф а, Цхьогал а, Яни а, Исхьакх а. Европереи россереи духхьашха Башлоамкерта тӀа тӀабийначарна никъ хьокхаш, уж накъабоахаш хиннаб укх тайпан кхаь ноахалах бола маӀа нах. 1868 шера Бузуртананаькъан Цхьогал хиннав Фрешфильд — Мур — Такер — Девуасон яхачар тоаба Башлоамкерта тӀа тӀайоалаш уж накъабоахаш[5]. Цун воӀ Яни 1873 шера эрсашта юкъера хьалхара Башлоамкерта тӀа ваьнна В. Козьмин накъавоаккхаш хиннав[5]. Бузуртананаькъан Янии Исхьакхи Эрсий Географе Юкъарлен доакъашхой лоархӀаш хиннаб.
Белгалдаккхар
- ↑ Ономастикон Ингушетии, 2021.
- ↑ Landscape Investigations in the Dariali Pass (ингал.) (PDF). Durham University (10.12.2019).
- ↑ Книга посольских приказов. 1589 г. августа 21 — октябрь. — Из статейного списка русских послов в Кахетию князя С. Г. Звенигородского и дьяка Т. Антонова об их переговорах в Терском городе и на Суншинском городище с окоцким мурзой Шихом, об их пути от городища в Кахетию через Дарьяльское ущелье, о переговорах с мурзой Ларсова кабака Салтаном и др. (неопр.). Хоам хьаийца таьрахь: 9.12.2020. Архиваци яьй 26.01.2021.
- ↑ Кушева Е. Н. Народы Северного Кавказа и их связи с Россией (втор. пол. XVI — 30-е годы XVII в.).. — Москва, 1963.
- ↑ 1 2 Дубянский В. В. "Восхождение на Казбек". — Русское Географическое общество. — 1909. — С. 1—54.
Литература
- Ономастикон Ингушетии / Сост. Н. Д. Кодзоев, З. Х. Киева. Ред.: Х. А. Накостхоев, Р. Р. Хайрова. Реценз.: д.п.н., проф. Т. В. Жеребило, к.ф.н. Ф. М. Костоева; конс.: Б. А. Хайров (ИНИИГН). — Справочно-энциклопедическое издание. — М.: ТПК «Центробланк», 2021. — 120 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91303-022-1.
- Дахкильгов Ш. Э-Х. Происхождение ингушских фамилий : полев. исслед / Ред. А. А. Зязиков. — репринтное издание. — Грозный : «Книга», 1991. — 108 с.