Федеральни лоадам бола пхье

Рувики материал
Oge-ege.svg

ОГЭ/ЕГЭ кечамаш долчахьа

Arrow-Right.png
Ege oge.png

РУВИКИ я ОГЭ/ЕГЭ гӀулакха

Дехьадовла РУВИКИ моартал болча, ОГЭ а ЕГЭ а дӀаяла кийчо яра гулдаь материалаш долча.


Россе Федераци
Coat of Arms of the Russian Federation.svg

Укх сери чура лустам:
Россе Федерацен
политикай система

Россе Федерацен Конституци

Конституци тӀаэцара хьакъехьа Дерригхалкъан кхадж тассар (1993)
Тоадар юкъедахьар:
2008
саькура бутт, 2014
кӀимарса бутт, 2014
2020 (россе юкъара кхадж тассар)

Конституционни оттама бовхамаш

Халкъан Ӏаьдал хилар
Федерализм
Паччахьалкхе:
Социальни
Светски
Политикайи идеологийи эргал

Россе Федерацен Президент

Владимир Путин

Президента администраци

Паччахьалкхен совет

Кхерамзлен совет

Доалче

Доалчен лоаттам
Доалчен тхьамада
Михаил Мишустин

Федерацен гуллам

Федерацен Совет
Сенатораш
Федерацен Совета тхьамада
Валентина Матвиенко
Паччахьалкхен дума
Госдумай депутаташ
Госдумай тхьамада
Вячеслав Володин

Кхела система

Конституцецара кхел
Лакхахьара кхел

Прокуратура


Федеративни оттам

Федерацен субъекташ
РеспубликашКраяшОбласташ
Федеральни лоадам бола пхьеш
Автономе областаш
Автономе округаш
Федерацен субъектий дай

Федеральни лаьтташ

Хоржамаш

Парламента хоржамаш:
19901993199519992003
2007201120162021
Президента хоржамаш:
19911996200020042008
201220182024
Референдумаш: 19911993
Политикацара партеш
Юкъера хоржамий комисси

Арара политика
Чура политика
ТӀемацара хьал
Россе Федерацен бӀорахол
Оппозици
Сага бокъонаш
Дунен къамашта юкъерча организацешка дакъа лацар

Федеральни лоадам бола пхье, е Федерацен лагӀагӀа лоадам бола пхье (эрс: Город федерального значения) — Россе Федерацен моллагӀча цхьан субъекта дакъа доацаш, ше-шегӀа субъект лоархӀаш йола пхье.

Россе Федерацен Конституцех (ст. 65) ишта статус йолаш кхо пхье я: Москва, Санкт-Петербург, Севастополь[1]; тӀехьаръяр Эрсечено ший лаьтта тӀа я аьнна дӀакхайкаяь йола статус къоабалъяьяц дунен къамашта юкъерча юкъарлен да́къо. Ӏохьоахаяьча пхьей лаьтта еррига паччахьалкхен лаьттан 0,03 % я, цар охлой дукхал паччахьалкхен охлой 12,73 % я, хӀаьта цар ВВП паччахьалкхен ВВП диълагӀа дакъа да. Хьалхарча шин пхьено тайп-тайпарча ханашка лела а даьд, лела а ду Россе паччахьалкхен нанагӀалий баьрелаш.

Из а доацаш, Россе Федераценнеи Республика Казахстанаи юкъе баьча бартах, Россе Федерацес Байконур космодрома комплекс арендагӀа хьаэцача юкъа́ (2050 шу кхаччалца) Россе Федерацен федеральни лоадам бола пхье йолаш мо статус еннай Байконур яхача пхьенна (Казахстана Кызылордински областа доалахьара пхье я из)[2], цхьабакъда Эрсечен дакъа лоархӀац цох — догора тӀа нийсса белгалдаьккхад из пхье Казахстана административни цхьоале я аьнна, арендагӀа из яле а.

Лохе Россе Федерацен федеральни лоадам бола пхьеш белгалъяьхай (2022 шерага дилла).

Города федерального значения Российской Федерации
Байракх Федерацен субъект Майда
(км²)
Охлой
1 Москоа Федеральни лоадам бола пхье Москва 2 561,5 12 635 466[3]
2 Flag of Saint Petersburg.svg Федеральни лоадам бола пхье Санкт-Петербург 1 439,0 5 377 503[3]
3 Севастополь Федеральни лоадам бола пхье Севастополь[lower-alpha 1] 864[4][5][6] 522 057[3]
Шедар 4 864,5 18 535 026

Белгалдаккхар

[тоаде | тоаде чура]

Комментареш[тоаде | тоаде чура]

  1. Севастополь малагӀча паччахьалкхен я къовсам болаш да, цу лаьтта хӀанз доалдеш йолча Эрсеченнеи, из лаьтта бокъонагӀа доалахьа да аьнна дукхагӀча паччахьалкхенаша — ООН доакъашхоша къоабалдаь лоархӀаш йолча Украинаннеи юкъе. Украинай административни декъарага диллача, Севастополь Украинай регион лоархӀ — лаьрххӀа статус йола пхье.

Хьасташ[тоаде | тоаде чура]

  1. Конституция Российской Федерации. // Официальный интернет-портал правовой информации (11.04.2014). — «Статья 65
    1. В составе Российской Федерации находятся субъекты Российской Федерации:
    <…>
    Москва, Санкт-Петербург, Севастополь — города федерального значения;…» Хоам хьаийца таьрахь: 27.05.2014. Архиваци яьй 13.04.2014.
  2. Международное соглашение между Российской Федерацией и Республикой Казахстан о статусе города Байконур, порядке формирования и статусе его органов исполнительной власти от 23 декабря 1995 года (ст. 1, п. 1). Хоам хьаийца таьрахь: 18.09.2013. Архиваци яьй 4.06.2020.
  3. 1 2 3 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года. Федеральная служба государственной статистики. Хоам хьаийца таьрахь: 26.04.2022.
  4. Севастополь в цифрах 2014: Стат.сб./Севастопольстат. — Севастополь, 2015. — 74 с. // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (13.07.2018) — с. 10
  5. 864 км² — суша, с морской акваторией (216 км²) —  1080 км² (Севастополь на сайте Совета Федерации РФ // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (25.03.2014))
  6. Общая площадь территории региона составляет 1079,6 км², в том числе 216,0 км² морских бухт, являющихся территориальными водами, а также 863,6 км² суши (Управління статистики у м. Севастополі // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (10.02.2015))

ТӀатовжамаш

[тоаде | тоаде чура]