Горчханаькъан Хасолта Бадрудин

Горчаханаькъан Хасолта Бадрудин
Горчханов Бадрудин Хасолтович
Ваь таьрахь	31 наджгоанцхой 1965(1965-01-31) (60 шу)
Ваь моттиг	Пхьилекъонгий-Юрт, Нохч-ГӀалгӀай АССР
БӀорахол	СССР →  Россе Федераци
Леладу гӀулакх	йоазонхо, хоамбоаржабархо, драматург, оазархо
Лостам	исбахьален литература
Жанр	оазарле
Кхолламий мотт	гӀалгӀай
Дебют	«Шолжа-АтагӀа», кепатехад Лоаман Ӏуйре альманаха чу 1985 шера
СовгӀаташ	ГӀалгӀай Республика дукха дика хӀамаш карагӀдийна товшхала болхло

Горчхана́ькъан Хасо́лта́ Бадруди́н (эрс: Горчханов Бадрудин Хасултанович) — гӀалгӀай оазархо, йоазонхо, драматург, хоамбоаржабархо ва. ГӀалгӀай йоазонхой юкъарлон а Эрсечен йоазонхой юкъарлон а доакъашхо ва. Цун цӀихезача балхашта юкъе я пьесаш «Ганз», «Шин цӀера юкъе», «Экзамен».

Дешар

Горчханаькъан Бадрудин ваьв 1965-ча шера наджгоанцхой бетта 31-ча дийнахьа Пхьилекъонгий-Юрта. 1982-ча шера цу юртарча № 1 йолча юкъарча ишколе дийша ваьннав из. Ишкол йистеяьккхача, къахьега волавенна хиннав Берса́-Юртарча №5 йолча ПМК болхло волаш. Шин бетта цига болх баь, из деша вахав Нохч-ГӀалгӀай паччахьалкхен хьехархой университете. Филологе факультета студент волаш хьалхара курс яьккха ваьнначул тӀехьагӀа, 1985-ча шера эскаре гӀулакх де тӀавех из. Цига волаш, Байкон́ур яхача космодроме тӀема гӀишлонхо волаш болх баьб цо. Эскаре гӀулакх даь ваьнначул тӀехьагӀа, дӀахо университета дешар дӀадийшад.

Болх

1988-ча шера денз 1993-ча шерага кхаччалца Горчханаькъан Бадрудина болх баьб ший юртарча ишколе гӀалгӀай мотти литературеи хьехаш, ший университета дешар дӀахо а хьош. 1992-ча шера из университет яьккха ваьннав из. 1993-ча шера гурахьа Бадрудин балха эттав Ӏоахаранаькъан ЧхьагӀий цӀерагӀа йолча ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институте литературан отдела болхло волаш. Цул тӀехьагӀа, «ГӀалгӀайче» яхача газета корреспондент волаш болх баьб цо 1996-ча шерага кхаччалца. 1997-шера денз 2023-шерага кхаччалца «СелаӀад» яха берашта лаьрхӀа дола журнал кхоллаш, из дегӀадоалдеш къахьегаш хиннав.

Кхоллам

Горчханаькъан Бадрудин литературни болх бе волавеннав, ишколе деша вагӀача хана. Нохч-ГӀалгӀай зарбанчено эрсий а гӀалгӀай а меттала араяьхай цун байташ а, пьесаш а, дувцараш а: «Шолжа атагӀа» («Лоаман Ӏуйре» 1985), «Цонашка» (1988), «Са воӀ Дарамсолта» (1988), «Мишта ийю велосипедаш» (1991), «Шийла кхуврч» (1991), «Мишта лувц цӀокъаш» (1991), «Ӏаьржа список» (1991), «Аьттув бийхкача хана» (1991), «Сом» (1991), «Даьста качмат» (1992), «Къуна къоал дича» (1992). Цун литературни балхаш юкъедахад гӀалгӀай меттала долча гулламашата: «Баьца тӀа тхир» (1989), «Хьамсара мукъамаш» (1990), «Дунен дехар» (1991). 2007-ча шера «Сердало» зарбанчено арахийцад «Шолжа йисте» яха цун кинижка. 2002-ча шера денз Эрсечен йоазонхой юкъарлон доакъашхо ва.

Драматургецара болх

2004-ча шера Горчханаькъан Бадрудина язъяьча пьесах ГӀалгӀай драма театре «Рузкъан болх» яха спектакль оттаяьй. 2019-ча шера театро хьекхар цун пьесах "Ганз "яха спектакль. «Ганз» пхе суртах латт. Кертера турпалхо ва итт шера гӀалгӀай вахарах лаьца дувцараш яздаь саг. Цхьан дийнахьа ший коа юкъе улла гударг юстара яккха отт Берс. Белаца оахк цунна гонахьа лаьтта, ваба бетта цунах, тӀаккха цхьан чӀоагӀача хӀамах бел кхет. Из хьаяьккхача, кхаба хул, чу хӀама хилац топпар мара. Ганз кораяьй аьнна, хабар арадоаккх Берса. Укхазара дӀайолалу сюжета завязка. Гучабоал дуккха гаргара нах (берий даь-воша Ӏаддал, даь-веший воӀ Саварбик). ХӀаравар гӀулакх де гӀерташ, ше кхоачара ва яхаш хул. Цу ганзах дакъа да аьле воагӀа юртара милиционер. Хьакхоач йиша Роза, сол кхоачара саг мичав хьа, сох лочкъаде воал хьо из, аьле, елха йолалу из. Авторо гойт мишта хувцалу рузкъа бахьан долаш нах. Берса оал ший гаргарча нахага гударг мархӀаелле, ийссаза барт баккха аьле. Масанне кхоачашду из декхар. тӀаккха гучадоал царна ганз йоацалга.

«Шин цӀера юкъе» яха пьеса Островски «Гроза» яхача пьесана таралест. Турпалхой вӀашитар да цхьан тайпара тема хилар, маьр-наннеи несийнеи юкъе дӀаяхача замах лаьтта «тӀом». Горчханаькъан Бадрудина пьеса тӀа бувцараш ба маьр-нана Либи, керда дена нускал Зарема. Доаладаь нускал хӀама хьадара дукха тӀера дац. Либи яшац нускало диллача улгех а, цо хьадеш долча хӀамах а, цул совгӀа цун тӀадувхача барзкъах а. Цар къовсам дӀаберз лоалахочун киловзалца .

Байташ

Горчханаькъан Бадрудина язъяь байташ тайп-тайпарча жанрех а темех а я — духлохама («Кортамукъале», «Новкъа воалаш»), Даьхенах а Ӏаламах а («Цу миха ткъамаш моажача лаьтта Ӏодетташ», «Аьрзега», «Эрий абарг да хьо, са къам», «Ловца», «Хьаст», «Малх шортта дӀабода.ший сердал телаш кхычарна»), оазархочох а («Поэти банкири»), безамах а («Моттацар сона, са езар, цӀаккха», «Маганзар сона дуненах ши дакъа де», «Хьажа тӀа хьайза кӀор санна Ӏаьржа кӀозал», «Хьо ма елха, сигале, седкъий легадеш», «ХӀара Ӏурра сай ды кхувлаш лелаш». Берашта хетаяь байташ: «БӀоби», «Хье хьазилг хилча», «ГӀажа кӀориг», «Къулба», «Шолжа атагӀе».

Цун кхолламах

«Лакха боарам бола проза», аьнна, «Чоалдара Зарахмат» яхача цун дувцарах лаьца йоазонхочо Чахканаькъан СаӀида язъяь статья араяьннай «Сердало» газета тӀа 2001-ча шера, 2005-ча шера «Дукха язде ма гӀерта, дика язде хьажа» яха шоллагӀа йола статья .

СовгӀаташ

2007-ча шера ГӀалгӀай Республика «Культура болхло» яха сийлен цӀи еннай Бадрудина ГӀалгӀай Республика мехкдаь амарах.

Белгалдаккхар

Литература

• Евлоева А.М., Мартазанова Х. М. ХӀанзара гӀалгӀай литература : [ингуш.] / Сост.И.А.Дахкильгов. — Нальчик : Республиканский полиграфкомбинат им. Революции 1905 г.», 2011. — 423 с.