ГӀоандалой Аза

ГӀоандалой Закречун Аза
Яь таьрахь	1943(1943)
Яь моттиг	Редант, ГӀалме шахьар, Нохч-ГӀалгӀай АССР
Паччахьалкхе	СССР →  Россе Федераци
Ӏилман никъ	филологи
Белха моттиг	ГӀалгӀай паччахьалкхен университет
Ӏилманхой дарж	филологе Ӏилмай доктор
Ӏилманхой звани	доцент

Зараханаькъан Закречун Аза (Аьсет), Маьре яхачул тӀехьагӀа: ГӀоандалой Аза (эрс: Гандалоева Аза (Асет) Закреевна) — гӀалгӀай Ӏилманхо-филолог, доцент, ГӀалгӀай паччахьалкхен университета хьехархо я 1997-ча шера денз.

ГӀазакхий мехка

ГӀоандалой Аза яьй 1943-ча шера Зараханаькъан Бекмарзий Закречуни Лаьнанаькъан Бейтмала Золотханеи дезале. Уж цу заман чухьа баьхаб ГӀалме шахьара Редант-Балти оалаш йолча гӀалгӀай къаьнарча юрта. 1944 шера гӀалгӀай къам мехках даьккха СибарегӀа Ӏобугача хана, йиӀиг цхьа шу мара даьнна хиннаяц. Цар дезал баха ховшабаьб ГӀазакхий мехка Акмолинска областерча Ак-Куль яхача станцена юхе. Аза духхьашха деша яхай цу станцерча ишколе, цо йиъ класс яккхалца, цига баьхаб уж. Цул тӀехьагӀа Алма-Ате ба́ха дӀабахаб уж. ДӀахо цо дийшад цу гӀала тӀарча № 13 йолча ишколе 5-9 классаш йоахаш. ГӀазакхстанехьа пхийтта шу даькххачул тӀехьагӀа Бекмарзий Закре ший дезал а тӀехьа Даьймехка лаьттангахьа бодача новкъа ваьннав. 1959-ча шера уж цӀабоагӀача хана, йисараш ши йиӀиг мара яцар: Совдати Азаи. Уж хьалха баьха моттиг ХӀирий мехках дӀатехаяр, цудухьа дезала дас саца лаьрхӀа хиннад Нохч-ГӀалгӀай мехка нанагӀала тӀа — Шолжа-ГӀала тӀа. ИттлагӀа класс а цига яккхай Азас.

Дешар

Революцен урам тӀа яр цу хана лоамарой кхалнаьха интернат. Цига кӀаьнкаш бацар. Ший йиса хинна тӀеххьара класс цига яьккхай цо. Цигара ше йоаллаше, деша отта дагахьа ший каьхаташ мехка паччахьалкхен хьехархой институте каьхаташ дӀачуденна хиннад цо, цига тархьара-филологе факультете деша эттай из. ХӀаьта уж шоллагӀча курсе болча хана, йийкъар из, исторически къаьстта, филологически къаьстта хургйолаш. ТӀеххьарчун отделени яр Закречун Азас хержар. 1965-ча шера Азас чакхъяьккхай университет. Педагогикахи психологехи йола экзамен дӀаэцаш хиннача кафедра кулгалхочо Харин Павел Андреевича лаьрхӀа хиннад Закречун Азайх дика хьехархо а Ӏилманхо а хургхилар, цудухьа Харина ше кулгал деча кафедре балха хьийхай Аза. Цига болх бе йолаенна хиннай из, цхьабакъда, из шийца къахьегаш хилар ловш яр вайнаьха меттеи литературани кафедра керте лаьтта Оздой Гире Фируза. Дукха ха ялале, цо ше йолча хьалчайигай. Цул тӀехьагӀа метта хьехархо а Ӏилманхо а хиннай цох.

Болх

1997-ча шера денз цо болх баьб ГӀалгӀай паччахьалкхен университете. 2003-ча шера Ӏилманхой гулламо из ГӀалгӀай меттеи литературани кафедре из доценталла болх бе хьожаяьй .

Библиографи

ГӀалгӀай меттала

• 2 класса долча гӀалгӀай мета учебника методически кулгал, арадаьннад 1983-ча шера
• СПО дешархошта лаьрхӀа дешара пособи, арадаьннад 1986-ча шера.
• ГӀалгӀай мотт Ӏомабара практикум — 1988-ча шера.
• ГӀалгӀай мета синтаксиса упражнений гулам — 2008-ча шера.
• ГӀалгӀай мотт. 1-ча курса студенташта лаьрхӀа учебник — 2009-ча шера
• «ХӀанзара гӀалгӀай мотт. Синтаксис» яха дешара пособи. — 2018-ча шера.
• ГӀалгӀай мотт хьехара методика — 2019-ча шера
• «ХӀанзара гӀалгӀай мотт. Фонетика. Лексикологи, морфологи» яха университета студенташта лаьрхӀа дола кинижка, арадаьннад 2021-ча шера
• ГӀалгӀай мотт. 1-ча курса студенташта лаьрхӀа учебник — арадаьннад 2023-ча шера

Эрсий меттала

• Актуальные вопросы синтаксиса простого предложения в ингушском языке — 2012-ча шера.
• «Методическая разработка с контрольными заданиями по ингушскому языку для абитуриентов и слушателей заочных подготовительных курсов» яха книжка, арадаьннад 1983-ча шера;
• «Современный ингушский язык. Фонетика» яха гуллам — 2019-ча шера

Белгалдаккхар

ТӀатовжамаш

• Ӏарчакханаькъан Сали. Цун шераш — цун рузкъа. ГӀоандалой Азай 80 шу дизарга (гӀал.) // «Сердало» : газет. — 2023. — 6 саькура.

• ГӀазданаькъан Ахьмад. Хранительница родного языка (эрс.) // «Сердало» : газет. — 2023. — 23 ноября.