Овшанаькъан Тепсаркъий Мухьмад
| Овшанаькъан Тепсаркъий Мухьмад | |
|---|---|
| эрс: Аушев Магомед Тепсуркиевич | |
 | |
| Ваь таьрахь | 1875 |
| Ваь моттиг | Коали, Бурон округ, Россе импери |
| Кхелха моттиг | Галашке, Нохч-ГӀалгӀай АССР, СССР |
| БӀорахол |
 Россе импери →  СССР |
| Леладу гӀулакх | илланча |
Овшанаькъан Тепсаркъий Мухьмад (эрс: Аушев Магомед Тепсуркиевич) — гӀалгӀай илланча, мукъамхо. Къаьна гӀалгӀай мукъама кечалаш (локхаргаш) ше шийна хьае а дика лакха а ховш хиннав.
Биографи
Овшанаькъан Тепсаркъий Мухьмад ваьв 1875-ча шера Эса чӀоженгахьара аьрдехьарча довкъашта уллача Коали яхача пхье (цу хана Бурон округ, Россе импери). ЗӀамига волча хана денз лакха ховш хиннав мерзаш теӀаду локхаргаши Ӏадхьекха локхаргаши. 10 шу даьннача хана Ӏомавеннав из чӀондарг лакха[1].
Ший вешийца, Тесботаца, цхьана бӀорахой тӀем тӀа кӀайча эскара духьала гӀалгӀаша тӀом беш дакъа лаьцад[1].
1926 шера вежарий ГӀалме шахьарерча вӀаший юхе ядача ГӀалгӀай-Юртеи ЖӀайрахой-Юртеи баха хайшаб. Укхаза ши воша маьрша баьхаб, цхьан колхозе («ГӀалгай») болх а беш, шоаш мукъа болча хана дахчан-пандар а чӀондарг а лекхаш, ашараш локхаш, иллеш оалаш. Мухьмада́ а Тесбота́ а дӀаьха иллеш-оаламаш дагадоагӀаши уж оалаши хиннаб. Цу тайпарча иллешка мукъам меллашха мара ца боагаш хиннаб. Царга гӀолла хьалха хинна хӀамаш а, оаламаш, торамаш, наьртех дола дувцараш а хиннад, иштта таханарча хана хула хӀамаш а хиннад[2].
А. П. Митрофановс дӀаяздаь хиннад цу тайпара цхьадола иллеш: «Дзази илли» — хозача йоӀах лаьца, «Ӏумара-илли» — сонтача вӀаьхийча сага таӀазар даьча къеча сагах лаьца; «Колой кӀанта низ» — Колой кӀант вувца цӀихеза оалам.
Овшанаькъан Мухьмад гӀалгӀай къаман локхаргаш хьае ховчул совгӀа, уж толашагӀа хургйолаш болх болабаь хиннаб цо. А. П. Митрофановс цун локхаргех мадарра йоазонца сурт оттадаьд. Мухьмада ший тайпара баьча белхаех цаӀ ба ши оагӀув йола дахчан пандар. Ши локхарг я из амма цхьа корпус йолаш, ши кортилг вӀашагӀтеха цхьа кортилг хьа а хулаш, ши фоартилг йолаш. ХӀара оагӀув ворхӀ лад а, кхо мерз а болаш хиннай. ОагӀонаш вӀаший башха хиннай Ӏургаш дукхагӀа е кӀезигагӀа хиларца: цхьа оагӀув лакхе ворхӀ Ӏурги лохе пхе Ӏурги долаш хиннай, вож оагӀув ийс Ӏург лакхеи кхоъ лохеи долаш хиннай. Оаз чӀоагӀеи цӀенеи хиннай цо дахчан-пандара, амма бакъда лелабеш атта хиннабац, локхача хана цун чоалхане конструкци нокъа хилар бахьан долаш.
Шаккха оагӀорахьарча дахчан пандарал совгӀа, Овшанаькъан Мухьмада вӀашагӀбелла хиннаб шаккха оагӀорахьара чӀондарг а — Ӏад хьокха локхарг.
Белгалдаккхар
- ↑ 1 2 Музыкальный атлас. Ингушетия, 2023, оа. 168.
- ↑ Музыкальный атлас. Ингушетия, 2023, оа. 169.
Литература
- Музыкальный атлас. Ингушетия / Авторы-сост.: Дзаурова Т. А-Х., Гогиев Я. И., Дударов А. Я., Чередниченко А. Р., Матиев М. А., Куркиев Р. С., Ильясова А. З., Кодзоева Д. А., Ахциев И. М., Таркоев Р. Р., Газиков Б. Д.. — Ростов-на-Дону : Южный издательский дом, 2023. — Т. I. — С. 352. — 1000 экз. — ISBN 978-5-98864-167-4.