ГӀалме шахьар
| Муниципальни шахьар | |
| ГӀалме шахьар | |
|---|---|
| эрс: Пригородный район | |
 | |
| 43°03′37″ с. ш. 44°44′06″ в. д.GЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| ЮкъейоагӀ | ХӀирий мехка |
| Шийна чулоац | 19 муниципальни кхоллам |
| Админ. юкъ | Шолхи |
| Шахьара администрацен да | Есиев Руслан Асланбекович |
| Шахьара совета тхьамада | Гаглоев Алан Сардионович |
| Тархьари географии | |
| Лаьтта |
1422,42[1] км²
|
| Сахьата оаса | MSK (UTC+3) |
| Бахархой | |
| Бахархой |
↘101 655[2] саг (2020)
|
| Айхал | 71,47 чел./км² (5-е место) |
| Къамаш | гӀалгӀай, хӀирий, эрсий, гуржий |
| Ди лелабераш | православхой, бусалба (сунний) |
| Официальни метташ | гӀалгӀай, хӀирий |
| Дагарга идентификатораш | |
| ОКАТО | 90 240 000 000 |
| Телефоний код | 86738 |
|
|
|
| Официальни мазаоагӀув | |
.svg) |
|
 РУВИКИ.Медиа чура файлаш | |
ГӀалме шахьар (хӀир. Горæтгæрон район, эрс: Пригородный район) — административни муниципальни шахьар я ХӀирий мехка доалахьа, амма законага дилача ГӀалгӀай Мехка хила езаш я[К. 1].
ГӀалме шахьар ГӀалгӀай шаьрачен дог да Кхаькхале ГӀалгӀай лоамен дог долаш санна. Цо чӀоагӀа лоадам бола дакъа лоацаш хиннад даим гӀалгӀай политикацарчеи, экономикацарчеи, товшхалцарчеи вахарагахь. ГӀалме шахьаре я гӀалгӀай шаьрача ӀокӀалабувла болабенначул тӀехьагӀа йийхка́ къаьнагӀйола юрташ[4].
Географи
Шахьар таханарча ХӀирийчен зӀилбухен-малхбоалехьа Тийрка га́рахьарча а́ра. Шахьара лаьттан майда 1422,42 км² я.
Укх муниципальни шахьарашца доазув долаш я: Алагира, Ардона шахьарашца малхбузехьеи, Аьттаберда шахьарца гӀинбухехьеи, ГӀалгӀай Мехкаца малхбоалехьеи. Кхаь оагӀорахьара Бурона гобаьккха я, цо шахьар малхбоалехьарчеи малхбузехьарчеи доакъошта е́къ.
Шахьара доазон тӀа Бешлоам латт (5033 м).
Шахьара керттера хиш да Тийрки, ГӀалмии, ГӀа́залхийи.
Тархьар
.svg){kind=link}
ГӀалгӀай шаьрача ӀокӀалбувла болабенна хьалхарча моттигех я ТӀаьрша аре (́название от аула Тарш, основанного выходцами из одноимённого Арамхинского ущелья). Географ хиннача Вахушти Багратиони яхача гуржий аьлас XVII-ча бӀаьшера Ангушт яхаш бусалба гӀалгӀай баха моттиг хьоаяьй[5], цу цӀера тӀара йоагӀа экзоэтноним «ингуши» яхар.
Россе Импере доалчено Къулбаседа Кавказе дӀахьоча политиках лоамарой шаьрачара боахаш хиннаб, цунга хьежжа гӀалгӀай хиннача лаьтташка гӀазакхий станицаш а ехкаш (Сунженская казачья линия), лоамареи шаьрачареи бола ГӀалгӀай мохк шин даькъе бекъаш хиннаб. XIX-гӀа бӀаьшере ахнега кхаьчача хана таханарча ГӀалме шахьаре яда дуккхача юрташкара гӀалгӀай дӀакхолхабеш хиннаб, цул тӀехьагӀа Онгушт йолча метте Тарская аьнна цӀи а тилла гӀазкхий станица йиллай (хӀанзе а латташ киназ долаш), Ахкий-Юрта когаметта — станица Сунженская йиллай, Товзан-Юрта́ когаметта — станица Воронцовско-Дашковская, Шолхена когаметта — хутор Тарский[6].
Наха баха моттигаш
Малхбоалера оагӀув:
| Шахьара юкъейоагӀа юрташ | ||||
|---|---|---|---|---|
| № | Юрт | Тайпа | Охлой | Муниципальни кхоллам |
| 1 | Ахка-Юрт | юрт | ↗12 114[2] | Ахкий-Юрт юрта хьисапе моттиг |
| 2 | ЖӀайрахой-Юрт | юрт | ↘3657[2] | ЖӀайрахой-Юрта юрта хьисапе моттиг |
| 3 | ГӀалгӀай-Юрт | юрт | ↘6720[2] | ГӀалгӀай-Юрта юрта хьисапе моттиг |
| 4 | Товзан-Юрт | юрт | ↗1573[2] | Товзан-Юрта юрта хьисапе моттиг |
| 5 | Гадаборшкъонгий-Юрт | юрт | ↗3183[7] | Гадаборшкъонгий-Юрта юрта хьисапе моттиг |
| 6 | Бекъий-Юрт | юрт | ↘6163[2] | Бекъий-Юрта юрта хьисапе моттиг |
| 7 | Нови | юрт | 3258[7] | Мочкъий-Юрта юрта хьисапе моттиг |
| 8 | Шолхи | юрт | ↗10 076[2] | Шолхен юрта хьисапе моттиг |
| 9 | Мочкъий-Юрт | юрт | ↗8508[7] | Мочкъий-Юрта юрта хьисапе моттиг |
| 10 | Онгушт | юрт | ↘2531[2] | Онгушта юрта хьисапе моттиг |
| 11 | Цхьорой-Юрт | юрт | ↘1160[2] | Цхьорой-Юрта юрта хьисапе моттиг |
| 12 | Яндакъонгий-Юрт | юрт | ↘3851[7] | Гадаборшакъонгий-Юрта юрта хьисапе моттиг |
| 13 | Ӏаьржа АтагӀе | дӀаяьккхай 2008 шера | 0 | |
| 14 | ДӀаьха Къух | дӀаяьккхай 2008 шера | 0 | |
Малхбузера оагӀув:
Белгалдаккхар
- Комментареш
- ↑ РСФСР 1991 шера бекарга бетта 26 дийнахьа тӀаийца № 1107-1 йолча «О реабилитации репрессированных народов» яхача закона 3-гӀчеи 6-гӀчеи статьяша яхачох ГӀалме шахьар ГӀалгӀай Мехка доалахьа юхаметтаоттае езаш я паччахьалкхено[3].
- Бовхамаш
- ↑ Республика Северная Осетия. Общая площадь земель муниципального образования
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2020 шера наджгоанцхой бетта 1 денга. Хоам хьаийца таьрахь: 17.10.2020. Архиваци яьй 17.10.2020.
- ↑ Закон «О реабилитации репрессированных народов», 1991.
- ↑ Куркиев, 2002.
- ↑ Царевич Вахушти. География Грузии // «Записки Кавказского отдела русского географического общества». — Тифлис, 1904. — Т. XXIV. — С. 15.
- ↑ 4. Краткий очерк о населении, территории конфликта, истории. Хоам хьаийца таьрахь: 6.01.2011. Архиваци яьй оригинала тӀара 30.07.2009.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года по РСО-Алания. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений и населённых пунктов
ТӀатовжамаш
- Закон РСФСР «О реабилитации репрессированных народов» от 26 апреля 1991 г. № 1107-1 : [рус.] / Верховный Совет РСФСР. — Электронный фонд правовых и нормативно-технических документов. — 1991.
- А. Куркиев. О некоторых топонимических названиях плоскостной Ингушетии // Литературная Ингушетия : журнал. — 2002. — № 2 (20). — С. 102—108.