Эргатив

Рувики материал

Эргати́в (ш.-ян. ἐργασία — действие; «действенный падеж») — эргативни оттам болча метташта юкъе дер дешвола саг е хӀама белгалду дожар. Кхычунга доалача хандешашца цо хьахьокх агенс (дувцара юкъе дер дешвола саг е хӀама). Цул совгӀа пациенс (дер тӀахьожадаь йола объект) абсолютиве латт. Масала: , «солнце освещает рощу» яха предложени эргативни оттам болча метташта юкъе иштта латтаргда дешаш: «солнце» яха дош дера дожаре латтаргда, субъект йоландаь, хӀаьта «роща» абсолютиве латтаргда пациенса метте. Эрсий метта юкъе из оттам страдатедьни соттаме хургда, асолютива метте цӀера дожар хургда (именительный падеж), хӀаьта эргативе эрга дожар: «роща освещается солнцем».

Нагахьа санна хандош кхычунга доалаш деце, иштта дер тӀахьожадаь йола объект а еце, вешта аьлча пациенс, (масала, «солнце светит», «малх хьеж») — эргатив лелаяц, субъект абсолютиве латт.

Баский мотт

[тоаде | тоаде чура]

Цхьоален таьрахье абсолютиве яьсса чаккхенаши (-a — определённый артикль), эргативе -k артикла тӀеххьа чаккхе йолча дешай баский меттара масалаш:

  • Ehiztariak otsoa harrapatu du. — Чарахь поймал борз (досл. «Охотнику волк попался» Чарахьа́ борз нийсъеннай).

Гуржий мотт

[тоаде | тоаде чура]

Гуржий метта эргатива чаккхенаш я-მა, -მ (-ма, ). Уж лелаю яха хана чухь цкъа хилара кепе, нагахьа санна суъект дер даь ваьннавале.:

  • კატა დაიჭირა თაგვი (katam daichira tagvi) — Кот поймал мышь (Циско дахка лаьцаб);
  • ძაღლმა გააგდო კატა (dzaghlma gaagdo kata) — Собака прогнала кота (жӀале циск эккхадаьд.

ГӀалгӀай мотт

[тоаде | тоаде чура]

Хандешаца бувзам бешйола субъект хьахьокх цо укх аффиксашца: -с, -а, -е, -во, -о. -С яха чаккхе зовне хоз, дагалаца деза цига массаза -с язде дезалга. Аффикс -с лелаю дера дожаре доалара цӀердешаши, саг хьахьокхаш дола цӀердешаши легадеча хана гӀалгӀай а, нохчий а, бацой а метташта юкъе. ТӀехьарча хана леладу цу чаккхенца бокъонца доаца дешаш а (правительство-с, министерство-с, парте-с)[1][2][3] [4].

• Доалара цӀердешаш цӀера дожаре мукъаза оаз йолаш дале, дера дожаре -а чаккхе йолаш хургда (Мухьмада, Ахьмада, Ӏайшета)
• Доалара цӀердешаш цӀера дожаре мукъа -а, -я долаш дале, дера дожаре -с чаккхе йолаш хургда (Ӏаьлас, Азас, вошас, дас, Вахас)
• Доалара цӀердешаш цӀера дожаре -и чаккхе йолаш дале, дера дожаре -е чаккхе йолаш хургда (Сале, Гилане, Зале, нане, даьце)

Нагахьа юкъара цӀердешаш цхьан дийлача дешдаькъах латте, царна -во яха чаккхе тӀакхет (лайво, саьво, кӀиво, таьво).
Кхетаме дешашта тӀехьа -о чаккхе тӀаеттар тӀехьарча хана яьржа белгало я (студенто, лоро, саго)[3][4].

Хьажа иштта

[тоаде | тоаде чура]

Дера дожар

Литература

[тоаде | тоаде чура]