ГӀолгаш

ГӀолгаш (я) (эрс: альчики) — лоаман хьагӀара кога тӀехках е берза тӀехках яь ловзоргаш.

ГӀолгех ловзар

ГIолгаш

ГӀолгех ловза йиш я шиннегара бархӀ сагага кхаччалца. Ловзар дӀадоладалале цар барт баьчча тайпара ловз уж. Вешта аьлча, хӀаране масс-масса гӀолг ӀойогӀаргья, масса гӀа гаьна ваьнна «тхьиймаз» тохаргья белгалду цар. Царех ловзара аргӀа а куцаш а белгалдеча хана барт ца кхийтача гӀолг а лонгаш хьалха — тӀехьа, дар — доацар белгалду. ТӀаккха шаьрача моттиге гӀаджаца герга сиз хьекхе, хӀара ловзаш волчо цхьацца, е кхы дукхагӀа гӀолгаш ӀойогӀ цхьан мугӀарах, гӀолгий «тов» яха оагӀув кӀал а йолаш, «горч» лакхе а йолаш юкъе цаъ, е шиъ гӀолг чакхъяла моттиг а юташ. (цхьайолча хана юкъ йоаккхагӀа ютт, барт а бий). Цул тӀехьагӀа хьалхагӀа «тхьиймаз» тӀатохаргьяр белгалву, гӀолг хьал а лонгаш. ГӀолг «горч» эттачо хьалхагӀа тох, «тов» эттачо шоллагӀа тох, «фур» эттачо — кхоалагӀа, «ча» эттачо виълагӀа. Нагахь санна шинне «горч» эттача, цӀаькха а лонг гӀолг, аргӀа хьанга кхоач ха. ДӀахьакхача сиза тӀара массехк гӀа дӀа а бисте, дӀатох «тхьиймаз» аргӀ-аргӀах. Из дӀакхийтта оагаяьр «тхьиймаз» техачун я. ДӀа ца кхете, аргӀа тӀехьа воагӀача ловзачунга кхоач. Из ловзар иштта дӀахохьу. Цул совгӀа «тхьиймаз» дӀа ца кхеташ виссачо цаI е кхы дукхагӀа гӀолг ӀойогӀ.

ГӀолгаш хьаяр

ГӀолгех ловзаш дӀаеттачох вай лакхе ма аллара «тхьиймаз» оал, из гӀолгех йоаккхагӀъяр я, иштта лоаман хьагӀара («акха бодж») когах яьккхача гӀолгах а ю «тхьиймаз». Иштта «тхьиймаз» ю берза гӀолгах а. Из езагӀа хилийта юкъе Ӏург даьккхе, лоаладаь даша чудотт. Белгалъяьча моттигера гӀолгех тхьиймаз дӀатох 3-7 гӀа гаьнара (ловзаш барий бартаца). ГӀолгех дукхагӀча даькъе бераш, хӀаьта наггахьа боаккхий бараш а ловз.

Тархьар

Хьалхарча заман чухь гӀалгӀаша гӀолгашца къоастабеш хиннаб цхьабола къовсам а. ГӀалгӀайчен лоамашкара Фуртовг яхача юртах цӀи туллача хана къовсам баьннаб массехк тайпанна юкъе, — «тхаи-тхаи тайпан цӀи тилла еза», — яьхад цар. ТӀаккха цхьанне аьннад: Хьадувла гӀолг лонгаргья я вай. Цо беннача кхаджаца цӀи тулларгья укх юртах. ХьалхагӀа гӀолг «фур» ежай, шоллагӀа «тов» ежай. Иштта цӀи тиллай, йоах, цу юртах, «Фуртовг» аьнна. Из деш хиннад зӀамигача берах цӀи туллача хана а, е кхыбола моллагӀа а къовсам хилча. ГӀолга йиъ оагӀув я: «ча», «горч», «фур», «тов».

Белгалдаккхар

Литература

• Мерешков С. ГIалгIай ловзараш : справочное издание / ред. З. Цурова. — Саратов : Детская книга, 1997. — 32 с.