Фуртовг
| Нах баьха моттиг | |
| Фуртовг | |
|---|---|
| Фуртоуг | |
| 42°50′40″ с. ш. 44°39′10″ в. д.GЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| Федерацен субъект | ГӀалгӀайче |
| Муниципальни шахьар | ЖӀайраха шахьар |
| Тархьари географии | |
| Йиллай | XVII бӀаьшера |
| Лакхал | 1210[1] м |
| Сахьата оаса | UTC+3:00 |
| Охлой | |
| Охлой | 0[2] саг (2010) |
| Катойконим | фуртовгахо, фуртовгахой |
| Паччахьалкхен мотт | гӀалгӀай, эрсий |
| Дагарга идентификатораш | |
| Пошта индекс | 386430 |
| Код ОКАТО | 26205808001 |
| Код ОКТМО | 26620410111 |
|
|
|
.svg)
Фуртовг (нах баьха моттиг. вӀови, 4 гӀалеи, 6 маьлхара кашеи, 1 валагӀалеи (Оахаранаькъан Дуго дӀавелла), 1 элгаци ― Дик-Сели. Фуртовгера хьабайнаб Оахаранаькъани, Боранаькъани, Лаьнанаькъани[3].
Таханарча дийнахьа Ӏохьрахаяь объекташ а еррига кхаьл а паччахьалкхен доалахьа я, ЖӀайрах-Эса паччахьалкхен тархьара-архитектуреи Ӏаламеи музей-заповедника юкъейоагӀаш а я.
Географи
Фуртовг ЖӀайраха чӀоже ул лоаман гана тӀа. Юрта доазона тӀа хурхал доагӀа, Д. И. Менделеева цӀи тиллай цох. ЦӀихеза эрсий Ӏилманхо 1880 шера Фуртовге вена хиннав геологе экспедицена керте а латташ, тӀаккха Фуртовгерча хурхала тӀа ваха а хиннав[4].
Тархьар
Фуртовгерча некрополашка (лаьттан кӀалхарча кхерах яьча яьшкаш чуи катакомба хьисапе кашамашкеи) кораяьй IX бӀаьшера йола боарза пхьарса гӀозарчи, кизгаши, гӀалкхаши, чӀовгаши, топпара пхьегӀаши. XVIII бӀаьшера Фуртовге баьхаб Кавказе цӀихеза хинна бола Оахаранаькъан Дугои, Лаьнанаькъан Дации Чуранаькъан Хазбии. Дуго дӀавелла воалл Фуртовге ягӀача валагӀала чу.
1880 шера Фуртовге геологе экспедицена керте а латташ вена хиннав цӀихеза эрсий Ӏилманхо Дмитрий Менделеев[5].
Села 15 дийнахьа 1981 шера Оахаранаькъан ГӀапур ваьхача цӀагӀа музей хьайийлай. Цу чу гойташ я къаьнара хӀамаш, масала, лоамароша даа хӀама кийчдеш хинна гӀалгӀай кхуврч, пхьегӀаш, иштта къаьна сурташи документаши.
Инфраструктура
Юрта цхьа урам я — Боди-Хьажий цӀерагӀа[6]. Цига йоалл Оахаранаькъан ГӀапура цӀерагӀа йола цӀа-музей.
Укхаза Ӏобаь хинна цӀихеза нах
- Оахаранаькъан Элмарза ЧхьагӀа (1850—1914) — эггара хьалхара гӀалгӀай этнограф, мохктохкар, юрист[7];
- Оахаранаькъан СаӀида ГӀапур (1890—1920) — Даькъасте Советий Ӏаьдал даккхара кулгалхоех цаӀ.
- Оахаранаькъан Бачий Хьажбикар (1895—1940 — скульптор, ГӀалгӀайчен эггара хьалхарча белха-говза суртачех цаӀ.
- Оахаранаькъан ЧхьагӀий Рашид-Бек (1895—1942) — гӀалгӀашта юкъера хьалхара фекемахо, иштта вовзаш хиннав «Таджикистана хьалхара фекемахо» аьнна[8].
Белгалдаккхар
- ↑ Фуртоуг. Фото-планета. Хоам хьаийца таьрахь: 2015 шера маьтсела бетта 26-гӀа ди.
- ↑ Всероссийские переписи населения 2002 и 2010 годов
- ↑ Агиров, 2021, оа. 40.
- ↑ Информационно-аналитический портал «Магас.Ру». Водопад в горном ингушском селении Фуртоуг назвали в честь русского ученого-химика Д.И. Менделеева. magas.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 2017 шера саькура бетта 13-гӀа ди.
- ↑ Информационно-аналитический портал «Магас.Ру». Водопад в горном ингушском селении Фуртоуг назвали в честь русского ученого-химика Д.И. Менделеева. magas.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 2017 шера саькура бетта 13-гӀа ди.
- ↑ Ингушетия, Джейрахский район, Сельское поселение Джейрах, Фуртоуг. КЛАДР РФ. Хоам хьаийца таьрахь: 2015 шера маьтсела бетта 26-гӀа ди.
- ↑ Зейнеп Дзарахова. Чах Ахриев и этнография ингушей (к 160-летию со дня рождения) (недоступная ссылка — история). Сердало (2010 шера оагӀой бетта 8-гӀа ди). Хоам хьаийца таьрахь: 2013 шера наджгоанцхой бетта 15-гӀа ди. Архиваци яьй 29.01.2013.
- 2011 шера бекарга бетта 4-гӀа ди). Хоам хьаийца таьрахь: 2013 шера наджгоанцхой бетта 13-гӀа ди. Архиваци яьй 21.01.2013.
Литература
- Агиров Т. А. Горная Ингушетия. Путеводитель по Джейрахскому району и предгорьям. — М: Перо, 2021. — 416 с. — ISBN 978-5-00189-087-4.
- Гадиев У. Б. Край башен и легенд — Горная Ингушетия // «Discours» : журнал. — 2016. Архиве диллад 8 11 2016.
- Чахкиев Д. Ю. Древности Горной Ингушетии. — Назрань: Эль-Фа, 2003. — Т. 1.
| ЖӀайраха шахьара моттигаш | |
|---|---|
