Луганск

Рувики материал
Пхье
Луганск
Luhansk collage.jpg
Файл:Луганска Флаг 2024.jpg Герб
Байракх Герб
48°34′18″ с. ш. 39°17′50″ в. д.GЯO
Паччахьалкхе  Россе Федераци
Федерацен субъект Луганска Халкъа Республика
Пхьен округ город Луганск
Чура декъар 4 района
Пхьен округа да́ Яна Валерьевна Пащенко
Тархьари географии
Йиллай 1795
Хьалхара хьоахаяр 1740
ХьалхагӀа хинна цӀераш 1882 кхачч. — Луганский завод
1935 кхачч. — Луганск
1958 кхачч. — Ворошиловград
1970 кхачч. — Луганск
1990 кхачч. — Ворошиловград
Пхье я 1882
Майда 269,61 км²
Лакхал 117 (56—178) м
Ӏалама лоаттам юкъара континентальни
Сахьата оаса UTC+3:00
Бахархой
Бахархой 397 677 саг (2022)
Къамаш русские, украинцы и другие
Ди лелабераш православные и другие конфессии
Катойконим луганхо, луганхой[1]
Дагарга идентификатораш
Телефоний код +7 8572
Пошта индексаш 291001 — 291009, 291011, 291012, 291014 — 291021, 291024 — 291026, 291028, 291029, 291031, 291034, 291038, 291042, 291043, 291045, 291047 — 291050, 291054, 291056, 291057, 291111
Код ОКАТО 43 401 000
Код ОКТМО 43 701 000 001
Номер в ГКГН 0815477
Кхыдар
СовгӀаташ Орден Октябрьской Революции Орден Красного Знамени Ло:Герой Луганской Народной Республики
Пхьен Ди Тов бетта шоллагӀа кӀиранди

gorod-lugansk.com
Луганск (Россия)
Точка
Луганск
Red pog.svg
Москва
РУВИКИ.Медиа логотип РУВИКИ.Медиа чура файлаш

Луга́нск — Россе зӀилбухе-малхбузегахьа Луганка яхача хи тӀа улла пхье. Луганска Халкъа Республикан юкъ. Республика санна лоархӀаш, пхьен округа юкъ я Луганск[2][3].

Луганска Халкъа Республикои Россе Федерацеи 30.09.2022 баьча бартах ЛНР доазув, Луганск а чулоачаш, керда субъект хинна Россе Федерацена юкъедахад[4].

Географически хьал

[тоаде | тоаде чура]

Луганск улл Лугании Ольховкии яха хиш вӀашагӀкхеттача. Москвайнеи Луганскаи юкъера юкъ я 1100 км.

Юкъара доазув да 28,6 тыс. га.

Пхьен керттера урам — Советская я, товшхала юкъ я Театральни площадь.

Этимологи

[тоаде | тоаде чура]

1795-1796 шерашка завод санна Ӏойилла хиннай из, Екатеринас II «Лугани хи тӀа литейни гӀулакх доладарах» указ даккхарца. Цига хьахиннача юртах Луганска аьнна цӀи тиллай «луг» яхача гидро́нима́ тӀагӀолла. Пхье хьахиннай цох 1882-ча шера. 1935-ча шера цун цӀи хийцай Ворошиловград аьнна К. Е. Ворошилов цӀерагӀа. 1957-ча шера ший хинна цӀи юхайоалаяьй, паччахьалкхен болхлой цӀераш техкара́ духьала СССР Лакхехьарча Совета Президиумо указ даьккхачул тӀехьагӀа, хӀаьта а Ворошилов венначул тӀехьагӀа юха аВорошиловград аьнна хиннад цох. 1990-ча шера ший хинна Луганск яха цӀи дӀаяхийтай[5].

1740—1750 шераг — ХӀанзарча пхьен доазон тӀа баьхаб запорожера казакий дезал. 1753—1755 шерашка Ӏаьдало пурам даларца царех дӀакхийттаб сербийи, хорватйии, молдаванийи, болгарийи дезал. 1753-ча шера цига яьхкай Шевичеи, Прерадовичеи славяносербий полкаш. Иштта цига цига баха хайшаб украинцаш, эрсий, иштта кхыдола къамаш[6]. Каменный Брод яха юрт Ӏойиллай.

1790 — Шотландера инженер-металлург Карл Карлович Гайскон вийха хиннав Славяносербе доазон тӀа мӀа доаккха моттигаш тахка. Цо хоам баьб, баьккхача кӀорагеи, мӀагеи хьежача, лаьтта дӀаьхий долга а, цо дӀахо дӀайодача хана шорта беркат лургхилар а.

1795 шера лайчилла бетта 14-гӀа ди — Екатеринас II Россе зӀилбухегахьа, Лугань хи тӀа, хьалхара чон лоаладу завод хьаеларах дола указ даьккхад. Каменнвй Брод (Ӏойиллай 1955-ча шера), Вергунка цига Ӏояхка, чон лоаладеча заводе болхлой тӀаийца хьалхара юрташ хиннай.

1797 — цига Ӏойиллача юртах «Луганска завод» аьнна цӀи тиллай. Чурча губернешкара болхлой хиннаб тӀахьийхараш, царна юкъе доазон арахьара болхлой а хиннаб дукха. Керттера болхлой Липецка заводера хиннаб, иштта Александровски пушечни заводера а, Петрозаводскера а болхлой а, Ярослава губернера дахчанпхьараши, тӀоговзанчаши а. Административни тоаба́ юкъе дукхагӀа Гаскойна бийхабола ингалсаш хиннаб.

К. К. Гас­кой­н Лу­ган­ского чон лоаладеча за­во­да (цун проектах оттаяь хиннай) кулгалхо хиннав 1795—1806 шерашка. Завод вӀашагӀъелла хиннай Ӏаьржача форда флот́а эшаш бола кхоачам Ӏалашбар духьа[7].

Карл (англ. Чарльз/Charles) Гаскойн, 1790 шу

Луганск Украине малхбоалегахьа улла юкъ я. Цига йӀовхал Ӏоежа хиннай (-41.9 °C) кхаччалца, иштта айенна а хиннай (+42,0 °C) кхоачаш. Лоа дукха хилац цу метте, бӀаьсти хьалха йоалл. Ахка дӀайха хул.

Белгалдаккхар

[тоаде | тоаде чура]
  1. Ло:Книга:Русские названия жителей: Словарь-справочник
  2. Закон об административно-территориальном устройстве Луганской Народной Республики. Официальный сайт администрации Луганской Народной Республики (14.03.2023). Хоам хьаийца таьрахь: 14.06.2024. Архиваци яьй 14.06.2024.
  3. Закон Луганской Народной Республики от 14 марта 2023 года № 428-III «Об образовании на территории Луганской Народной Республики городских округов и муниципальных округов, установлении их границ». Хоам хьаийца таьрахь: 24.03.2023. Архиваци яьй 29.04.2023.
  4. Договор между Российской Федерацией и Луганской Народной Республикой о принятии в Российскую Федерацию Луганской Народной Республики и образовании в составе Российской Федерации нового субъекта от 30 сентября 2022 года (ратифицирован Федеральным законом от 4 октября 2022 года № 373-ФЗ, вступил в силу 5 октября 2022 года, письмо МИД России от 05.10.2022 № 19696/дп). Официальный интернет-портал правовой информации (30.09.2022). Хоам хьаийца таьрахь: 14.06.2024. Архиваци яьй 14.06.2024.
  5. Поспелов, 2002, оа. 247.
  6. «Материалы для историко-статистического описания Екатеринославской епархии»,1880
  7. ЛУГА́НСК. Большая российская энциклопедия 2004–2017. Министерство культуры Российской Федерации.

Литература

[тоаде | тоаде чура]
  • Алексеева Л. И. Ворошиловград. — Донецк: Донбасс, 1982.
  • Алексеева Л. И. Ворошиловград. — Донецк: Донбасс, 1986.
  • Вирський Д. С. Луганськ // Енциклопедія історії України. — К.: Наукова думка, 2008. — Т. 6. — С. 283—284.
  • Литвиненко В. А. Были ворошиловградских улиц…: Путеводитель. — Донецк: Донбасс, 1983.
  • Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3000 экз. — ISBN 5-17-001389-2.

ТӀатовжамаш

[тоаде | тоаде чура]