ПхьагӀала баьре хьагӀ
| ПхьагӀала баьре хьагӀ | |
|---|---|
 йохаяьча хьале йола вӀов | |
| Мичахьа пайда эца цох | зер |
| Конструкци | |
| Кечал | кхер |
ПхьагӀала баьре хьагӀ — гӀалгӀай юкъерча бӀаьшерий заман гӀала я. ГӀалгӀай Мехка ЖӀайраха шахьаре Панелоама чхараш тӀа латт из. X—XVII бӀаьшерий хан тархьара архитектурах лоархӀа гӀишло я из.
ПхьагӀала баьре хьагӀ йоалл «ГӀалгӀай Коашке» (вешта аьлча, «ГӀалгӀай НаӀарге», «Гаьгий гӀапгӀалаш») яхача гӀапковна юхе. Цу гӀапковна хьовда хинна хила мегаш ва аьнна доагӀа ПхьагӀала баьре хьагӀа чу Ӏеш а, Эса чӀож гӀолла дӀахьаахара тӀахьожам беш а. Йоккхо йола хьагӀар хьалдетта долча кхертӀошца дӀакъайла хиннаб. СехьагӀа пена вож дакъа диссад моартола хьисапе чувоалаче йолаш[1].
ГӀалгӀай багахбувцаме вувц «Пхьагала баьри», из цӀи цох тиллай цун кадай ды бахьан долаш, иштта «Пхьа боалла баьри» а вувц, дукха пхьенаш хьарча хилар бахьан долаш. Уж шаккхе укх моттигаца бувз тохкамхоша[1].
Чхара урхе сов ир хиларах гӀала йолча хьалваха хало хургда. ХьалтӀавоалаш хилча цхьан ахсахьата́ воалалургва, лохе машенновкъа гӀолла Ӏододаш долча хитоатолгагара хьавола а луш[1].
Пхьагала Баьре гӀалаца дувзаденна Мальсаганаькъан Дошлакъас а Дахкилганаькъан ИбрахӀима а дӀаьяздаь гӀалгӀай къаьнара оаламаш да. Археологе тохкамаш ер гӀала йолча кхы а даь хиннадац[2].
Белгалдаккхар
- ↑ 1 2 3 Агиров, 2021, оа. 233.
- ↑ Чахкиев, 2003, оа. 130.
Литература
- Агиров Т. А. Горная Ингушетия. Путеводитель по Джейрахскому району и предгорьям (Highland Ingushetia. A Guide to Jeyrakh and Mountain Foothills). — 2-е изд., испр. и доп. — М. : Издательство «Перо», 2021. — 416 с. — ISBN 978-5-00189-455-1.
- Ономастикон Ингушетии : справ.-энцикл. изд. / Сост. Н. Д. Кодзоев, З. Х. Киева. Реценз.: д.п.н., проф. Т. В. Жеребило, к. филол. н., Ф. М. Костоева, Ред.: Х. А. Накостоев, Р. Р. Хайрова; Консультант: Б. А. Хайров; Ингушский НИИ гуманитарных наук имени Ч. Э. Ахриева. — М. : ТПК «Центробланк», 2021. — 120 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91303-022-1.
- Чахкиев Д. Ю. Древности горной Ингушетии / Отв. ред. д.и.н. И. А. Алироев. — Минеральные воды : ФГУП «Издательство «Кавказская здравница», 2003. — Т. I. — 144 с. — 2000 экз.
- Чахкиев Д. Ю. Древности горной Ингушетии / Отв. ред. д.и.н. И. А. Алироев. — Нальчик : ГП КБР «Республиканский полиграфкомбинат имени Революции 1905 года», 2009. — Т. II. — 122 с. — 1000 экз.