Уцига Малсаг
Далганаькъан Уцига Малсаг | |
---|---|
![]() | |
Ваь таьрахь | 1825 |
Ваь моттиг | Буро, ГӀалгӀайче |
Кхелха таьрахь | 1857 |
Подданство |
![]() |
Далгана́ькъан Уцига Ма́лсаг (эрс: Уциг Малсаг, иштта Долгиев Малсаг Уцигович) — Эрсий паччахьа Лейб-Гварде штабc-ротмистр, Паччахьалкхен конвоя Ӏаьржача форда дивизиона бӀухо ва. Александр II гарга хиннача на́ха́ юкъе хиннав. Уцига Малсаг ТӀумхой тайпах лоархӀача Далганаькъан хиннав. Уцига Малсаг багабувцама чу гӀалгӀай турпал мо вувц, цунна хетадаь дукха оаламаш да[1].
Вер багахбувцама чу
Есара са эхьах Шахьгире-Эйла тӀара ноаной белачул, моастагӀчунца къизача довте со валарах наьсарера ноаной белхар тол сона
Уцига Малсаг вийнав Шамала мурдех хиннача ГихтӀарча СаӀдала 1857-ча шера[1]. Уж тӀанийсабеннаб шоашта яьча кӀийленна, цига Паччахьа Ӏаьдала духьала баьннача Шамала нахаца латаш, Уцига Малсаги, цунца хинна кхы а кхо саги кхалхав. Уж хиннаб Малсаганаькъан Баьтара ГӀайтеи, Хьоашаланаькъан ЧӀонсочун Янарсеи, Далганаькъан Идига Халмарзеи. Къаьй гӀулакх кхоачашдеш, Шамалца дагабовла, къамаьл де болхаш хиннаб уж, карабахка беза аьнначул тӀехьагӀа, духьале йича, боабаьб уж[1].
Къаманна доккха таьзет хиннад из валар. Дувцачох, Шамал а тӀехьа, вийна Малсаг бӀаргавайначул тӀехьагӀа, сов цун хозача куцах цецваьнна хиннав, иштта из бӀаргавайна, Шамала бехк баьккхаб Батыганаькъан СаӀадалах бехк баьккхаб: «Мишта мега́д хьона укх тайпара волча сага́ тӀакховда?»[2] — тӀаккха ший се́камах лохаваьккха хиннав[1].
Дакъий шоай мехка цӀаденад. Малсаганаькъан Гойтеи, Хьоашаланаькъан Янарси Яндаре дӀабехкаб, хӀаьта Халмарза Долакха-Юрта дӀавеллав. Уцига Малсаг дӀавеллав бусулба Ӏадатах Буро тӀа кирпишкаш хьаеча завода юххе доахкача кашамашка[1].
Уцига Малсагах бола дагалоаттам
- Цох дукха дувцараш, иллеш яздаьд. Масала, гӀалгӀай илли да «Наьсарера Малсаги Шамала наиб Батага СаӀадали».
- Йоккхача АтагӀени ГӀойтӀени юкъе «Наьсархой Кура Малсаг вийна моттиг» (нохч. Несархойн Кура Малсаг вийна меттиг) яхаш цӀи а йолаш моттиг я.
- 2015-ча аьтинга бетта 18-ча дийнахьа Магаса № 27 микрорайонах Далганаькъан Уцига Малсага цӀи тиллай[3].
Белгалдаккхар
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Аушев, 1995.
- ↑ Город Буро — Обстоятельства гибели Уциг Малсага . Хоам хьаийца таьрахь: 18.08.2010. Архиваци яьй 30.08.2017.
- ↑ Решение Городского Совета муниципального образования Городской округ Город Магас № 67/6-2 от 18.06.2015 года
Литература
- Муса Аушев. Уцига Малсаг // Ингушетия. — 1995. — 16 оагӀой (№ 140).́
- Муса Аушев. Уцига Малсаг // Ингушетия. — 1995. — 19 оагӀой (№ 142).́
- Муса Аушев. Уцига Малсаг // Ингушетия. — 1995. — 21 оагӀой (№ 142).́
- Ингушетия в политике Российской империи на Кавказе. XIX век. Сборник документов и материалов / Сост., вступ. ст., примеч., указат. и др. М. М. Картоев. — 2-е, исправленное и дополненное. Государственная архивная служба Республики Ингушетия. — Ростов н/Д. : Южный издательский дом, 2020. — 760 с. — (История Ингушетии: открытый архив). — 1000 экз. — ISBN 978-5-98864-060-8.
- Мальсагов А. У. Ингуши. Краткая история, их участие в войнах России. — Пятигорск: РИА КМВ, 2005. — 341 с.: ил., портр., факс. с. — ISBN 5-89314-038-9.
- Патиев Я. С. Книга о народном герое // Сердало. — 2013. — 19 ардара (№ 143—145). — С. 2.
- Чеченские тексты (в подлиннике) // Сборник материалов для описания местностей и племён Кавказа / записал и пер. с чеч. И. Магомаев под руковод. П. К. Услара. — Ло:Тф.: Тип. Канц. Главноначальствующего гражданской частью на Кавказе; К. Козловского и А. Федорова, 1897. — Вып. 22. — С. Отд. 3-й, 1—12.