Пхьиленаькъан Ӏасолта Махьмад-СаӀид

РУВИКИ чу кхы а лустамаш да иззамо тайпанцӀи е фамили йолча нахах лаьца, хьажа: Пхьиленаькъан.

Пхьиленаькъан Ӏасолта Махьмад-СаӀид
Ваь таьрахь	1929
Ваь моттиг	Пхьилекъонгий-Юрт, Наьсарен шахьар, ГӀалгӀай автономе область, СССР
Венна таьрахь	16 тов 2004(2004-09-16)
БӀорахол	СССР →  Россе Федераци
Леладу гӀулакх	йоазонхо, оазархо, драматург, прозаик
Кхолламаш даь шераш	1958—2004
Кхолламий мотт	гӀалгӀай мотт, эрсий мотт
СовгӀаташ

Пхьиле́наькъан Ӏасо́лта Махьмад-СаӀи́д (эрс: Пли́ев Магоме́д-Саи́д Асулта́нович; 1929, Пхьилекъонгий-Юрт, ГӀалгӀай автономе область — 16 тов 2004) — гӀалгӀай советий йоазонхо, оазархо, прозаик, драматург. ГӀалгӀайчен йоазонхой юкъарлон урхален тхьамада хиннав.

Биографи

Пхьиленаькъан Махьмад-СаӀид ваьв 1929-ча шера маьцхали бетта 5-ча дийнахьа Пхьилекъонгий-Юрта. Из гӀалгӀай литературанна юкъевенав 1950—1960 шерашка. ГӀалгӀай къам мехках доаккхача хана 7-ча классе деша вагӀаш хиннав из. ЗӀамига воллашше Казахехьа цо къахьийгад тракторист волаш а, прицепщик а, бригадира гӀонча волаш а. ХӀаьта ший мехка цӀавеначул тӀехьагӀа из къахьегаш хиннав гӀишлош йотташ.

Нохч-ГӀалгӀай юкъарлонна цун байташ яйзай 1958-ча шера. МутаӀаланаькъан Хьажбийкара баьча хьехамах из литературанна гарга хилара духьа Шолжа-ГӀалий тӀа ваха дӀавахав. ГӀишлош йотташ тоъал ха яьккхачул тӀехьагӀа цо ийс шера болх баьб Нохч-ГӀалгӀай радиокомитете диктор волаш. Цун хьалхара байташ араювла йолаеннай «Лоаман Ӏуйре» яхача альманаха тӀа, «Сердало» газета тӀа.

1966-ча шера арадаьннад цун хьалхара берашта лаьрхӀача дувцарех латта кинижка «Матрос». Ши шу даьлча, цунна тӀеххьа цо арахийцаб ший хьалхара «Памятник на страже» цӀи йола байтий гуллам. ТӀеххьа арадийнад байтийи дувцарийи гулламаш: «Даьй гӀалаш» (1971), «Со вовзий шоана»? (1972). ТӀеххьа цун аьттув баьннаб мехках ваккхаро юхасоцадаь хинна дешар кхоачашде, сарахьарча ишколе цо чакхдаьккхад юкъера дешар, цул тӀехьагӀа цо яьккхай Нохч-ГӀалгӀай хьехархой института филологический факультет.

1969-ча шера Махьмад-СаӀид дӀачуийцав СССР йоазонхой юкъарлоно. 1970-ча шера из романаш язде волавеннав. 1974-ча шера цо арахийцад ший хьалхара «Хала урхе» яха роман. 1982-ча шера из роман арадаьннад эрсий меттала, С. Маршака, Малсаганаькъан А. П. таржам даь. Цул совгӀа цу шерашка цун арадаьннад «Матрос», «Къонгий дув», «ТӀаргам» яха кинижкаш. ГӀалгӀай къам мехках даккхар дувцаш цо арадаьккхад гӀалгӀай литературан юкъе цаӀ мара доаца байташца яздаь «Балан ди» яха роман.

2003-ча шера ГӀалгӀайчен йоазонхой юкъарлон урхала тхьамадалла хьожаваьв из. Веннав 2004-ча шера тов бетта 16-ча дийнахьа.

Кхоллам

ГӀалгӀай меттала

Матрос. Дувцарий гуллам (1966)
Адам латт ха тӀа. Байташ (1968)
Даьй ГӀалаш. Байташ, иллеш (1971)
Со вовзий хьона? Дувцарий гуллам (1972)
Хала урхе. Роман. Хьалхара кинижка (1974)
Хала урхе. Роман. ШоллагӀа кинижка (1979)
ТӀаргам. Байташи, поэмаши (1979)
Къонгий дув. Дувцараш (1987)
Син цӀенал. Роман (1988)
Балан ди. Роман (1991)
Со гӀалгӀа ва. Байташ (2001)

Эрсий меттала

Матрос. Дувцарий гуллам (1975)
Трудный перевал. Роман. Хьалхара кинижка (1982)
Трудный перевал. Роман. ШоллагӀа кинижка (1984)
Два друга. Дувцарий гуллам (1984)

СовгӀаташ

• Нохч-ГӀалгӀай АССР Лакхехьарча Совета Президиума Сийлен грамота (1979)
• «Хьинаре къахьегарах» майдалг (1970)
• «ГӀалгӀайчен халкъа оазархо» яха цӀи (1998)
• «КарагӀдийннарех» ГӀалгӀай Мехка орден (2003)

Белгалдаккхар

Литература

• Патиев Я. С. Писатели Ингушетии. — Ростов-на-Дону : Южный Издательский дом, 2015. — 185 с.