Лард (грамматика)
Лард (эрс: основа) — лексически маӀан хьахьокхаш дола хувцалуш доаца дешдакъа да[1][2].
Дешай кепашкахьа лард белгалйоаккх чаккхеи формакхоллара суффикси дӀаяккхарца: сосн-а, пустын-я, восьм-ой, наш-а, занимательн-ый, чита-л, кхор-а, бер-а бер-ий. Хувцалуш доацача къаьмала доакъошка дерригача дешах лоархӀ лард: высоко, мечтая, тахан, селхан.
Цхьадолча меттай дешай кепашкахьа лард екъалуш хила тарлу:
- постфикс -ся/ -сь юкъейола хандеша кепаш
- учащ-ие-ся;
- постфиксаш юкъейола цӀерметтдешаш-то/ -либо/ -нибудь
- как-ой-то;
- шин лардах латтача чоалхане долча дешашка
- шкаф-а-купе;
- чоалхане таьрахьдешашка
- сем-и-десят-и.
Къоастаю хьахиннеи (гӀандилг, вахар, гӀозилг) хьахиланзеи (гӀанд, гӀоз, ваха) лардаш. Масала: «нана» яхача деша лардаш: нан-, нана-, наьн-, ноан- хьахиланза я.
Дешаш хьахиннеи, хиланзеи хул. Кхыча дешаех хьахиннарех хьадаьнна дешаш оал, Масала: дешар, дешархо, дешалга яха дешаш деш яхача дешах хьадаьнна да суффиксаш тӀакхетарца. ХӀаьта цу дешашта юкъе овла цаӀ ба маӀанга диллачеи, оазаш цхьатарра хилараи, цудухьа уж дешаш вӀаши гаргара маӀан долаш да.
ВӀаши гаргара маӀан а долча, дешай цхьан тайпарча деша даькъах овла оал. Масала: лел, лелар, лелачун — лел овла ба укх дешашка. Деша лард цхьан овлах латташ а хул: Ӏаж – Ӏажа, кӀод – кӀода.
Чаккхе дӀаяьккхача юхедусача деша даькъах лард оал.
Белгалдаккхар
- ↑ Кубрякова Е. С., Панкрац Ю. Г. Основа // Лингвистический энциклопедический словарь / Главный редактор В. Н. Ярцева. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — 685 с. — ISBN 5-85270-031-2. Архивированная копия. Хоам хьаийца таьрахь: 5.11.2017. Архиваци яьй 5.11.2017. (Техкаб укх дийнахьа: 5.11.2017)
- ↑ Основа / Николина Н. А. // Океанариум — Оясио. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2014. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—, т. 24). — ISBN 978-5-85270-361-3. Архивированная копия. Хоам хьаийца таьрахь: 1.11.2018. Архиваци яьй 5.11.2017. (Техкаб укх дийнахьа: 5.11.2017)
Литература
- Огекян И. Н., Волчек Н. М., Высоцкая Е. В. и др. «Большой справочник: Весь русский язык. Вся русская литература» — Мн.: Издательство Современный литератор, 2003. — 992 с.