Осканаькъан Сосаркъий Сулумбик

Осканаькъан Сосаркъий Сулумбик
Осканаькъан Сосаркъий Сулумбик
Ваь таьрахь	8 наджгоанцхой 1943
Ваь моттиг	Пхьилекъонгий-Юрт, Наьсарен шахьар, Нохч-ГӀалгӀай АССР, Россе Советий Федеративни Социалистически Республика, СССР;
Кхелха ха	7 саькура 1992 (49 шу)
Кхелха моттиг	Добрински шахьар, Липецка область, Эрсече
БӀорахол	СССР; Россе Федераци
БӀун тайпа	СССР ТӀема-фе низ; Эрсечен ТӀема-фе низ
Звани
Кулгалдаьд	Липецка авиаюкъарче
	РУВИКИ.Медиа чура файлаш

Осканаькъан Сосаркъий Сулумбик (8 наджгоанцхой 1943, Пхьилекъонгий-Юрт, Нохч-ГӀалгӀай АССР — 7 саькура 1992, Добрински шахьар^[d], Липецка область^[d]; эрс: Осканов Суламбек Сусаркулович) — советий а россе а тӀема фекемахо, авиацен инарал-майор. Хьалхара Россе Федерацен Турпал ва. Из звани цун еннай 1992 шера бекарга бетта 11 дийнахьа Липецка областе нах баларах кӀалхарбоахаш кхелхачул тӀехьагӀа.

Биографи

Осканаькъан Сулумбик ваьв 1943 шера наджгоанцхой бетта 8 дийнахьа ГӀалгӀай Мехка Пхьилекъонгий-Юрта (Наьсарен шахьар, Нохч-ГӀалгӀай АССР). Ишкол ма яьккханге Шолжа-ГӀалий тӀарча пхьарий дешарче (ремесленни училище) эттав. Цунца цхьана цигарча аэроклубе а деша ваьгӀав.

1966 шера Качински лакхера тӀема авиацен фекемахой дешарче тӀехдика яккхарца лейтенанта звани а йолаш фекемахо-инструктор волаш эттав. 1969 шера Ӏа́мара авиацен эскадрила хьовдан заместитель оттаваьв.

1974 шера Ленина И. В. цӀерагӀа йола тӀема-политически академи яккхарца Сулумбик Немций мехкарча советий эскара истребитела-авиацен сура хьовдан заместитель хила оттаваьв. «1 класса тӀема фекемахо» яха звани еннай цунна. Цул тӀехьагӀа полковник а волаш СССР ТӀема-фе низа кхерам боацача гӀаттара воккхагӀа вола гӀеттархо-инструктор оттаваьв. ВВСе йолчарчарех йиълагӀча ноахалах йола МиГ-29 эггара хьалхагӀа караерзаяьчарех ва Сулумбик.

1984—1986 шерашка Маджарой мехка хьовдан гӀонча волаш бӀул даьд. Цу шерашка лакхерча класса гӀаттархо волча ший тӀема говзал лакхъеш ха яьккхай цо. «Заслуженный военный лётчик СССР» яха звани яла оттаваь хиннав из, амма из цунна юххера а дӀаяланзар.

1987 шера Осканаькъан Сулумбик Липецкерча Советий союза фекемахой кийчбеча юкъарче (центре) кулгалхочун гӀончалла оттаваьв. 1989 шера Села 6 дийнахьа «авиацен инирал-майор» яха тӀема звани еннай цунна. ТӀема кийчо еча Липецка юкъарче кулгалхо оттаваь хиннав.

1990 шера диссертаци язъярца тӀема Ӏилмай кандидат хиннав. Цу шера «Заслуженный специалист Вооруженных Сил СССР» яха звани еннай цунна. 1991 шера заочни Керттерча штаба тӀема академи яьккхай.

1992 шера саькура бетта 7-ча дийнахьа йоачан а йолаш МиГ-29 яхача фекемаца тренировка яра духьа гӀаттара́ а́раваьнна хиннав. ЦӀаьхха авиаа́не сецца́ хиннай, тӀаккха хӀама дика бӀаргагуш доацандаь лакхе, лохе, аьтте, аьрде къоастъе цамогаш висав. Морхашта юкъера хьаара ма ваьллинге шийна хьалха нах бахаш йола юрт йолга бӀаргадайнад цунна. Сухал селлар лакха хиларах фекема дӀадерза а даь хьалъайлургдолаш да́цар. Сулумбик ше кӀалхаравала йиш йолаш хинна вале а, нах ца боабайтар духьа Липецка областера Хворостянка яха юрт кӀалхараяьккхай. Фекема дӀадерзадаьчул тӀехьагӀа кхы даха моттиг а йоацаш чукхийттад.

Сулумбик дӀавеллав ГӀалгӀай мехка Пхьилекъонгий-Юрта.

Паччахьалкхен совгӀаташ

Россе мехкдас 1992 шера бекарга бетта 11 дийнахьа тӀема декхар кхоачашдеш даь дола денали къонахчали бахьан долаш авиацен инирал-майор Осканаькъан Сосаркъий Сулумбика венначул тӀехьагӀа Россе Федерацен Турпал яха звани еннай^[1] («Дошо седкъа» № 2 яха лагпилг).

Цул хьалхагӀа ЦӀеча Седкъа ордени, «ССРС ТӀема Низашка Даьхен бӀул дарах» яха ордени енна ва, иштта тайп-тайпара лагпилгаш тийна ва.

Дагалоацам

Россе Турпал волча Осканаькъан Сулумбика цӀи лелаю МиГ-29

Осканаькъан Сулумбика хетаяь йола пошта марка

2008 шера Липецка Елецка микрошахьара урама цӀи Осканаькъан Сулумбика сийлен тиллай.
Сулумбика цӀерагӀа урам МагӀалбике а я.
Осканаькъан Сулумбика цӀерагӀа урами керттера майдеи я Шолжа-Пхье, майдан тӀа Сулумбика сийленг дагӀ.
Фекемахо веннача метте сийленг оттадаьд.
Пхьилекъонгий-Юрта 13 школе Турпала цӀерагӀа йола музей йиллай.
Наьсаре Осканаькъан Сулумбика цӀерагӀа школа я.
ГӀалгӀай Мехка бокса яхьаш увттаю Осканаькъан Сулумбика цӀерагӀа яхьараташ а телаш.
«Аэропорт Магас» яхача йийлача акционерий юкъарлен а Сулумбика цӀи тиллай.
ГӀалгӀай Мехка паччахьалкхен унитарни предприяти а я Осканаькъан Сулумбика цӀерагӀа^[2].
2012 шера денз МиГ-29 яха Липецка авиаюкъарчен фекема (борта номер — 29) Сулумбика цӀи лелаеш да. Карарча хана Эрмалойче Эребуни яхача Россе авиацен база кара да^[3]^[4].
2017 шера Россе Сулумбика цӀи тӀа а латташ пошта марка арахеца хиннай (№ 2195)^[5]
2018 шера Осканаькъан Сулумбика сийлен ЮТэйр авиакомпане Boeing 767 Сулумбика цӀерагӀа я^[6].

Литература

Висан-Гирей Танкиев. «Миг генерала Осканова». 2012 ш.

Белгалдаккхар

ТӀатовжамаш

Осканаькъан Сосаркъий Сулумбик (эрс.). Сайт «Герои страны».
ЧЕСТЬ ГЕНЕРАЛА. Памяти Героя России Суламбека Сусаркуловича Осканова
Осканаькъан Сосаркъий Сулумбик яхачох лаьца гӀалгӀай меттала / г1алг1ай метта. Биография Осканова Суламбека Сусаркуловича, доклад на ингушском языке.

[1] Указ Президента РФ от 11 апреля 1992 г. № 384 «О присвоении звания Героя Российской Федерации генерал-майору авиации Осканову С. С.» // http://base.garant.ru

[2] ГУП им. С. С. Осканова.

[3] МиГ-29 получил имя генерал-майора авиации Суламбека Осканова.

[4] Детям военнослужащих российской военной базы в Армении рассказали о подвиге Героя России генерал-майора авиации Суламбека Осканова : Министерство обороны Российской Федерации

[5] www.rusmarka.ru. № 2195. Герои Российской Федерации. Продолжение серии. Осканов Суламбек Сусаркулович (1943–1992) (неопр.). Хоам хьаийца таьрахь: 3.09.2017.

[6] Самолет «ЮТэйр» получил имя первого Героя России Суламбека Осканова (эрс.), ТАСС. Техкад укх дийнахьа: 14.08.2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]