Подлежащи

Подлежащи (да) (эрс: подлежащее) — дер кхоачашдер, е цхьа саг е цхьа хӀама белгалдоаккхаш а дола, дер сенна хетадаь да хьахьокха предложене керттера маьже. Масала: Бер делх. Мух хьекх. Ӏуйре. Шелал. Шелало лаьтта гӀорадаьд. Подлежащи латташ хул моллагӀча цӀерах — цӀердешах, лоӀамеча белгалдешах, таьрахьдешах, цӀерметтдешах, лоӀамеча причастех. Подлежащи латташ хул тайп-тайпарча дожарашка латтача цӀерах е бӀарччача конструкцех.

Подлежаще сказуемецера бувзам

ЦӀера дожаре подлежащи отт кхычунга ца доалаца хандешаца-сказуемеца, дера дожаре подлежащи отт кхычунга доалача хандешаца-сказуемеца. Цунга хьежжа предложени а хул кхычунга йоалаш а кхычунга ца йоалаш а. Подлежащенеи сказуеменеи юкъе бувзам тайп-тайпара хул: кхычунга ца йоалача предложене чу царна юкъе бартбар бувзам хул (классе, таьрахье); хӀаьта кхычунга йоалача предложене дера дожаре подлежащи латташ хилча, подлежащенеи сказуеменеи юкъе урхалдар бувзам хул. Сказуеме шийна деззача дожаре, классе, таьрахье подлежащи оттаду.

Подлежащи тайп-тайпарча дожарашка

Предложене чу подлежащи лел логически субъект хиле.
• Нагахьа санна, логически субъект цӀера дожаре латте, предложени кхычунга ца йоалаш а хул, номинативни конструкци а хул. Масала: Оалхазар декар. Мух хьекх.
• Доала дожаре логически субъект латте, хандеша оттама сказуеми хуле, шийца модальни гӀон хандешаш долаш — деза, мага, предложене генетивни конструкци хул. Масала : Са из гӀулакх вӀаштӀехьдала мег.
• Лура дожаре логически субъект отт, нагахьа санна сказуеми хоадалар маӀан долча хандешаех латте. Хоадалар хандешаш оал тайп-тайпара сага гӀулакхех хоам беш хилча, сина хоамаш белгалдоахаш (глаголы чувственного восприятия): ха, ла, хета, та, веза, кх.дӀ.. Цу тайпара подлежащи долча предложенех дативни конструкци оал. Масала: ЙоӀа вахар тайнад. Тхона Ӏалама къайленаш яйзай.
• Дера дожаре логически субъект отте, предложенех эргативни конструкци хул. Масала: Оалхазараша ашараш лекх.
• Меттига дожаре логически субъект отт, нагахьа санна хандош-сказуеми чоалханеча хандешаех латте (дешадала, оаладала). Масала: Нахага безамца ешалу «Боадонгара» яха роман.

Хьажа иштта

• синтаксис
• сказуеми
• карардар

Белгалдаккхар

Литература

• Гандалоева А. З. ГӀалгӀай мотт. — Назрань : «Кеп», 2023. — 328 с.