Малсаганаькъан АртагӀа Оарцхо
Малсаганаькъан АртагӀа Оарцхо | |
---|---|
![]() Малсаганаькъан Оарцхо ва паччахьа эскара эпсар волаш[1] | |
Ваь таьрахь | 11 бекарга 1897 |
Ваь моттиг | Аьлте-Юрт, Шолжа отдел, Тийрка область, Россе импери |
Венна таьрахь | 1964 |
БӀорахол (подданство) |
![]() ![]() |
Леладу гӀулакх | драматург, литературадовзархо, литературан критик |
Дешар | Къулбаседа Кавказа хьехархой институт |
Кхолламаш даь шераш | 1927—1964 |
Лостам | социалистий реализм[2] |
Жанр | пьеса |
Кхолламий мотт | гӀалгӀай, эрсий |
Малсаганаькъан АртагӀа Оарцхо (эрс: Орцхо Артаганович Мальсагов; 1897 шера бекарга бетта 11, Аьлте-Юрт, Шолжа отдел — 1964) — гӀалгӀай советий драматург, литературовед, литературни критик. Хьалхарча Дунен тӀема а Эрсечен бӀорахой тӀема а доакъашхо.
Биографи
Малсаганаькъан Оарцхо ваьв 1897 шера бекарга бетта 11-ча дийнахьа Аьлте-Юрта (цу хана Шолжа отдел) эпсара а Эрсий-туркий 1877—1888 шерий тӀема доакъашхо а хиннача Малсаганаькъан АртагӀа дезале. Ший даьгара масал ийца, 1908 шера Оарцхо Воронежерча тӀема гимназе деша эттав, 1916 шера из тӀехдика чакхаяьккхай Хьалхарча Дунен тӀема бодача юкъа. 1917 шера юхьиге дешар дӀахо дӀадихьад цо Михайловски артиллере ишколе, цигара прапорщика чин йолаш артиллере бригаде хила вахийттав из Казане[3].
Оарцхо дакъа лоацаш хиннав Хьалхарча Дунен тӀем тӀа немцашта духьала, тӀехьагӀа Октябрьски революци хилча цӀавенав, советий Ӏаьдал дӀаоттадеш хьинаре дакъа лаьцад. 1918 шера бекарга бетта гӀалгӀай къаман кхетачено ГӀалгӀайчен тӀема комиссаралла хержав из. Малсаганаькъан Оарцхо болхговзала тӀемхо хиларга хьажжа, цӀе партизаний тоабаш кийчъеш а, артиллере а пулемётни а командаш кийчъеш а, уж Ӏомабеш а тӀема доакъой хьовда волаш а, контрреволюционерашта духьале еш хиннав[3]. 1919 шера саькура бетта 4-ча дийнахьа аргӀанарча гӀалгӀай къаман кхетачено Мочкъий-Юрта деникинцашта духьале яра комитет хержай, цунна юкъеваьккхав, Эрсечен ЗӀилбухен чрезвычайни комиссар Серго Эржакинеза хьехар дарах, Малсаганаькъан Оарцхо а, Долакха-Юртарча фронта доакъон хьовда хиннав из[4]. Долакха-Юрта юхе хиннача латарашта юкъе чӀоагӀа чов яь хиннав[5].
Советий Ӏаьдал дӀаоттадаьчул тӀехьагӀа, 1920—1924 шерашка Оарцхо болх баьб ГӀинбухен-Кавказа потребительски юкъарлон отделенен урхалдер волаш, тӀаккха ГӀалгӀай хьехархой техникуме Буро тӀа болх баьб. 1929 шера цигга ишколашта лаьрхӀа арахийцад гӀалгӀай меттах дола Ӏаморг. Цу шерра дийша яьккхай цо ГӀинбухен-Кавказа хьехархой институт, 1933 шера — аспирантура яьккхай. Малсаганаькъан Оарцхос вӀашагӀъеллай хьалхара гӀалгӀай театральни кружок, цунна тӀагӀолла хьаяьй хьалхара гӀалгӀай театр. Из театр 1931 шера дакъа лоацаш хиннай ГӀинбухерча Кавказа къамай исбахьалений олимпиаде Тана-тӀарча-Ростове, цига ший хьалахара преми а яьккхай цо[5].
Библиографи
Бух:[6] Эрсий меттала
- Мальсагов О., Мальсагов Д. Перелом : Пьеса в 4 действиях. — Ростов н/Д., 1931.
- Мальсагов О. Избранное / Сост., автор пред. и прим. А. Мальсагов. — Нч. : Эль-Фа, 1998.
ГӀалгӀай меттала
- Мальсагов О. Юртачура тӏом : Пьеса. — Буру, 1930.
- Мальсагов О. Салихьат : Пьеса. — Буру, 1930.
- Мальсагов О. Колхоза никъ : Букварь. — Буру, 1930.
- Мальсагов О., Мальсагов Д. Кердача наькъа тӏа : 4 даькъера пьеса. — Буру, 1931.
- Мальсагов О., Горчханова Ч., Ведзижев М.-Г. Вай долх социализме : Букварь. — Орджоникидзе, 1932.
- Мальсагов О. Дешара книжка. — Гр., 1937.
Белгалдаккхар
- ↑ Дахкильгов, 2009, Мальсагов Артагӏа Орцхо, оа. 395.
- ↑ Яндиева, 2005, оа. 109.
- ↑ 1 2 Патиев, 2015, оа. 115.
- ↑ Патиев, 2015, оа. 115—116.
- ↑ 1 2 Патиев, 2015, оа. 116.
- ↑ Патиев, 2015, оа. 117.
Литература
Эрсий меттала[тоаде | тоаде чура]
- Агиева Л. Т. Ингушский научно-исследовательский институт гуманитарных наук им. Ч. Э. Ахриева. 90 лет . — Ростов н/Д.: ИнгНИИ, 2016. — 144 с. — ISBN 978-5-98864-090-5.
- Васильев В. А. Современная ингушская драматургия. Творчество Д. и О. Мальсаговых // Избранное / Сост.: А. Мальсагов. — Нч. : «Эль-Фа», 1998. — С. 458—480. — Изначально ст. опубликована в «Известий 2-го Северокавказского педагогического института» (1933, т. 10).
- Дахкильгов И. А. Ингушская литература (период развития до 40-х годов) / Ред.: А. А. Зязиков. — Гр.: ЧИКИ, 1975. — 184 с. — 1000 экз.
- Патиев Я. С. Писатели Ингушетии. Кн. 1 : [в 2 кн.] / Руководитель проекта: Р. А. Газдиева; НБРИ им. Дж. Х. Яндиева. — Ростов н/Д. : Южный издательский дом, 2015. — 200 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-98864-071-4.
- Яндиева М. Д. Ингушская литература // Литературы народов России: XX век: словарь / Отв. ред.: Н. С. Надъярных. — М.: «Наука», 2005. — С. 107—112. — 364 с. — 1130 экз. — ISBN 9785020102088.
ГӀалгӀай меттала[тоаде | тоаде чура]
- Дахкильгов И. А. Гӏалгӏай говзаме литература (1944-ча шеррага кхаччалца) : [ингуш.] / Гл. ред.: Т. И. Машуков; Рец.: М. Матиев, А. Евлоева. — Нч. : ГП КБР РПК, 2009. — 608 с. : ил. — 1000 экз. — ISBN 978-5-9996-0018-9.
- Баьб бекарга бетта 11 дийнахьа
- Баьб 1897 шера
- Нах алапатах
- Баьб Аьлте-Юрта
- Байнаб 1964 шера
- Драматургаш алапатах
- СССР драматургаш
- XX бӀаьшера драматургаш
- Литературадовзархой алапатах
- СССР литературадовзархой
- XX бӀаьшера литературадовзархой
- Литературан критикаш алапатах
- СССР литературан критикаш
- XX бӀаьшера литературан критикаш
- Йоазонхой алапатах
- ГӀалгӀай йоазонхой