Малсаганаькъан АртагӀа Оарцхо

Рувики материал
Малсаганаькъан АртагӀа Оарцхо
Малсаганаькъан Оарцхо ва паччахьа эскара эпсар волаш[1]
Малсаганаькъан Оарцхо ва паччахьа эскара эпсар волаш[1]
Ваь таьрахь 11 бекарга 1897(1897-04-11)
Ваь моттиг Аьлте-Юрт, Шолжа отдел, Тийрка область, Россе импери
Венна таьрахь 1964(1964)
БӀорахол (подданство)  Россе импери
 СССР
Леладу гӀулакх драматург, литературадовзархо, литературан критик
Дешар Къулбаседа Кавказа хьехархой институт
Кхолламаш даь шераш 1927—1964
Лостам социалистий реализм  (эрс.)[2]
Жанр пьеса
Кхолламий мотт гӀалгӀай, эрсий

Малсаганаькъан АртагӀа Оарцхо (эрс: Орцхо Артаганович Мальсагов; 1897 шера бекарга бетта 11, Аьлте-Юрт, Шолжа отдел — 1964) — гӀалгӀай советий драматург, литературовед, литературни критик. Хьалхарча Дунен тӀема а Эрсечен бӀорахой тӀема а доакъашхо.

Биографи

[тоаде | тоаде чура]

Малсаганаькъан Оарцхо ваьв 1897 шера бекарга бетта 11-ча дийнахьа Аьлте-Юрта (цу хана Шолжа отдел) эпсара а Эрсий-туркий 1877—1888 шерий тӀема доакъашхо а хиннача Малсаганаькъан АртагӀа дезале. Ший даьгара масал ийца, 1908 шера Оарцхо Воронежерча тӀема гимназе деша эттав, 1916 шера из тӀехдика чакхаяьккхай Хьалхарча Дунен тӀема бодача юкъа. 1917 шера юхьиге дешар дӀахо дӀадихьад цо Михайловски артиллере ишколе, цигара прапорщика чин йолаш артиллере бригаде хила вахийттав из Казане[3].

Оарцхо дакъа лоацаш хиннав Хьалхарча Дунен тӀем тӀа немцашта духьала, тӀехьагӀа Октябрьски революци хилча цӀавенав, советий Ӏаьдал дӀаоттадеш хьинаре дакъа лаьцад. 1918 шера бекарга бетта гӀалгӀай къаман кхетачено ГӀалгӀайчен тӀема комиссаралла хержав из. Малсаганаькъан Оарцхо болхговзала тӀемхо хиларга хьажжа, цӀе партизаний тоабаш кийчъеш а, артиллере а пулемётни а командаш кийчъеш а, уж Ӏомабеш а тӀема доакъой хьовда волаш а, контрреволюционерашта  (эрс.) духьале еш хиннав[3]. 1919 шера саькура бетта 4-ча дийнахьа аргӀанарча гӀалгӀай къаман кхетачено Мочкъий-Юрта деникинцашта духьале яра комитет хержай, цунна юкъеваьккхав, Эрсечен ЗӀилбухен чрезвычайни комиссар Серго Эржакинеза хьехар дарах, Малсаганаькъан Оарцхо а, Долакха-Юртарча фронта доакъон хьовда хиннав из[4]. Долакха-Юрта юхе хиннача латарашта юкъе чӀоагӀа чов яь хиннав[5].

Советий Ӏаьдал дӀаоттадаьчул тӀехьагӀа, 1920—1924 шерашка Оарцхо болх баьб ГӀинбухен-Кавказа потребительски юкъарлон отделенен урхалдер волаш, тӀаккха ГӀалгӀай хьехархой техникуме Буро тӀа болх баьб. 1929 шера цигга ишколашта лаьрхӀа арахийцад гӀалгӀай меттах дола Ӏаморг. Цу шерра дийша яьккхай цо ГӀинбухен-Кавказа хьехархой институт, 1933 шера — аспирантура яьккхай. Малсаганаькъан Оарцхос вӀашагӀъеллай хьалхара гӀалгӀай театральни кружок, цунна тӀагӀолла хьаяьй хьалхара гӀалгӀай театр. Из театр 1931 шера дакъа лоацаш хиннай ГӀинбухерча Кавказа къамай исбахьалений олимпиаде Тана-тӀарча-Ростове, цига ший хьалахара преми а яьккхай цо[5].

Библиографи

[тоаде | тоаде чура]

Бух:[6] Эрсий меттала

  • Мальсагов О., Мальсагов Д. Перелом : Пьеса в 4 действиях. — Ростов н/Д., 1931.
  • Мальсагов О. Избранное / Сост., автор пред. и прим. А. Мальсагов. — Нч. : Эль-Фа, 1998.

ГӀалгӀай меттала

  • Мальсагов О. Юртачура тӏом : Пьеса. — Буру, 1930.
  • Мальсагов О. Салихьат : Пьеса. — Буру, 1930.
  • Мальсагов О. Колхоза никъ : Букварь. — Буру, 1930.
  • Мальсагов О., Мальсагов Д. Кердача наькъа тӏа : 4 даькъера пьеса. — Буру, 1931.
  • Мальсагов О., Горчханова Ч., Ведзижев М.-Г. Вай долх социализме : Букварь. — Орджоникидзе, 1932.
  • Мальсагов О. Дешара книжка. — Гр., 1937.

Белгалдаккхар

[тоаде | тоаде чура]
  1. Дахкильгов, 2009, Мальсагов Артагӏа Орцхо, оа. 395.
  2. Яндиева, 2005, оа. 109.
  3. 1 2 Патиев, 2015, оа. 115.
  4. Патиев, 2015, оа. 115—116.
  5. 1 2 Патиев, 2015, оа. 116.
  6. Патиев, 2015, оа. 117.

Литература

[тоаде | тоаде чура]

Эрсий меттала[тоаде | тоаде чура]

ГӀалгӀай меттала[тоаде | тоаде чура]

  • Дахкильгов И. А. Гӏалгӏай говзаме литература (1944-ча шеррага кхаччалца) : [ингуш.] / Гл. ред.: Т. И. Машуков; Рец.: М. Матиев, А. Евлоева. — Нч. : ГП КБР РПК, 2009. — 608 с. : ил. — 1000 экз. — ISBN 978-5-9996-0018-9.