Гаьгенаькъан Аюпа Гирихан
Гаьгенаькъан Аюпа Гирихан | |
---|---|
эрс: Гагиев Гирихан Аюпович | |
![]() | |
Ваь таьрахь | 14 бекарга 1945 |
Ваь моттиг | Акмолинск, Казахехье |
Венна таьрахь | 24 аьтинга 2015 |
Венна моттиг | |
БӀорахол |
![]() ![]() |
Леладу гӀулакх | оазархо |
Кхолламаш даь шераш | 1964—2015 |
Лостам | оазарле |
Жанр | байташ |
Дебют | 1962, «Ленина никъ», цикл «Гирихан взялся за перо». |
Премеш | «Человек мира — 2002» |
СовгӀаташ | ГӀалгӀайчен халкъа оазархо (2001 ш.) |
Гаьгенаькъан Аюпа Гирихан (эрс: Гагиев Гирихан Аюпович) — гӀалгӀай оазархо, драматург, таржамхо. ГӀалгӀай Мехка халкъа оазархо[1]. Дунен къамашта юкъерча Артийски комитета «Человек мира — 2002» яхача преме лауреат[1].
Биографи
Гирихан ваьв Казахехье Акмолинске гӀалгӀай мехках баьхачул тӀехьагӀа 1945-ча шера бекарга бетта 14-ча дийнахьа Акмолинскерча заготконторе къахьийгача Гаьгенаькъан Элберда Аюпа дезале[2].
1957-ча шера цар дезал ба́ха дӀабахаб Наьсаре, цига 1964-ча шера Гирихана йистеяьккхай № 1 йола юкъера ишкол. Ишкол яьккхачул тӀехьагӀа цо болх баьб «Ленина никъ» яхача шахьара газете. 1970-ча шера Гирихан балха вахав Нохч-ГӀалгӀай паччахьалкхен радио, балха оттарца ва́ха Ӏийнав Шолжа-ГӀалий тӀа. 1971—1973 шерашка бӀул кхоачашдеш хиннав советий эскара́ юкъе. Цул тӀехьагӀа деша эттав Нохч-ГӀалгӀай паччахьалкхен университете. Из цо йистеяьккхай 1975-ча шера. Дукхача шерашка Гирихан доакъашхо хиннав Ерригача юкъарлоний пхелагӀчеи ялхлагӀчеи вӀашагӀкхетарий[3].
1974-ча шера Немций мехка хьожабаьча викалашта юкъе хиннав.
1976-ча шера, 31 шу даьннача хана, Гирихан юкъевахав СССР йоазонхой юкъарлонна. 1991-1993-ча шерашка дешаш хиннав СССР йоазонхой юкъарлон лакхерча литературни курсашка.
Ночхий мехка тӀом болабеннача хана 1994-ча шера денз шин шера из Шолжа-ГӀалий тӀара аравала йиш йоацаш, иштта баха моттиг йоацаш бисача лармашка лечкъача нахаца лоралуш ваьгӀав. Чудеттача герзах веннав цун воша. Из боахам боацаш висав, иштта де доацаш дайнад цо цига даь арахецанза дола йоазув а[4].
Кхоллам
Ишколе ухача хана денз яздеш хиннав Гирихан. Цун байташ духхьашха кепатеха араьяннай 1964-ча шера саькура бетта 16-ча дийнахьа Наьсарерча Ленина никъ яхача газета тӀа, Зангенаькъан Микаьила язъяь «Гирихан взялся за перо» яха хьалхе йолаш. Цу шера цо хьалхара моттиг яьккхай литературни яхье Наьсарех йолча байтех.
1964-ча шера денз цун байташ кепаетташ арайийнай «Сердало» газета тӀа, «Лоаман Ӏуйре» яхача альманаха тӀа, «Литературни ГӀалгӀайче» яхача журнала тӀа, иштта «Дон», «Октябрь», «Подъем», «Дружба народов», «Пионер», «Мурзилка», «Колобок», яхача журналаш тӀа а. Цун байташ эрсий меттала таржам яь а ца Ӏеш, нохчий а, украинхой а, мажарой а, казахий а, гӀиргӀизой а, гӀумкий а, ма́лкхарой а меттала.
Дукхача иллешка ларде йийшай цун байташ. Царех цӀихезачарех я «Наьсарен вальс», «Гучаяла», «Сона дезац дошо гувнаш» («Мне не нужны золотые холмы»), иштта ГетагӀазанаькъан Ӏайнаси, Йовлой Раяси, Зангенаькъан Русланеи даьккха «Тхьайса улл са нана» яха иллии.
Гаьгенаькъан Гирихана дукха таржамаш даьд. Цо арахийцаб Пабло Неруда байтий таржамий гуллам, иштта къаьстта кинижка даь арахеца кийчъяь хиннай Пушкин Сергеяи, Кулиев Кайсынеи Ахматова Раисайи байташ. Кхоллама 35 шера цо арахийцаб 18 байтий гуллам.
СовгӀаташ
• 2000-ча шера денз из Сийдола Наьсарен вахархо ва[3].
• 2001-ча шера ГӀалгӀайчен мехкдаь амарах цунна еннай «ГӀалгӀайчен халкъа оазархо» яха сийлен цӀи[3].
• 2003-ча шера Гаьгенаькъан Гирихан Дунен къамашта юкъерча Артийски комитета «Человек мира — 2002» яхача преме лауреат хиннав.
• Гирихан ваьхача Магасерча цӀеношта дагалоаттама улг доалл хьалтеха.
Библиографи
- Гагиев Гирихан. Тополя в цвету. Сборник стихов. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1969.
- Гагиев Гирихан. Первый лист. Стихи. — Москва: «Детская литература», 1973.
- Гагиев Гирихан. Орёл над скалой. Стихи и поэма. Перевод с ингушского Даниила Долинского. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1976.
- Гагиев Гирихан. От души. Стихи. Перевод ингушского. — Москва: «Советский писатель», 1984.
- Гагиев Гирихан. Утренние деревья. Стихотворения. Перевод с ингушского Виктора Лапшина.. — Москва: «Современник», 1988.
- Гагиев Гирихан. Волшебная палочка. — Москва: «Малыш», 1989.
- Гагиев Гирихан. Молитва родному краю. Стихи разных лет. — Назрань, 2001.
- Гагиев Гирихан. Поэзия ингушских пословиц. Перевод Г.Гагиева. — Назрань, 2002.
- Гагиев Гирихан. Поэтические произведения в трёх томах. Стихи разных лет.Том 1-Ш. — Нальчик: «Эльфа», 2002.
- Гагиев Гирихан. Маьлха кӏала. Стихотворенеши поэмаши. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1971.
- Гагиев Гирихан. Хоза моза. Стихаш. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1977.
- Гагиев Гирихан. Ловца. Стихотворенеш. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1978.
- Гагиев Гирихан. Догӏа халхадувл. Стихотворенеши фаьлгаши. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1979.
- Гагиев Гирихан. Боалашта зиза техад. Стихаш.. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1981.
- Гагиев Гирихан. Керттерадар. Стихотворенеши поэмеи. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1983.
- Гагиев Гирихан. Вахара цӏай. Стихотворенеши поэмеи. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1987.
- Гагиев Гирихан. Хоза моза. Стихаш. — Назрань, 2001.
- Гагиев Гирихан. Хьоца. Стихаш. — Назрань, 2001.
- Гагиев Гирихан. Поэзе гуллам. Том I—IV. — Нальчик: «Эльфа», 2004.
Гаьгенаькъан Гирихана кхолламах[тоаде | тоаде чура]
Эрсий меттала[тоаде | тоаде чура]
- Газдиев А. Слово о поэте. Лишь о себе забыв, я смог себя найти // Сердало. — 2005. — № 55 (31 мая).
- Муса Гешаев. Знаменитые ингуши. — Турин: STIG, 2003. — Т. 1. — С. 495—497. — 620 с. — 2000 экз.
ГӀалгӀай меттала[тоаде | тоаде чура]
- Хашагульгов I. Тамаш. «Маьлха кӏала» яхача сборниках // Сердало. — 1971. — 11 декабря.
- Зязиков А. Маьлха кӏала // Лоаман Ӏуйре. — 1971. — № 4.
Белгалдаккхар
- ↑ 1 2 Гагиев Гирихан Аюпович – Театральные архивы России и русского зарубежья . theatre-museum.ru. Хоам хьаийца таьрахь: 22.10.2024.
- ↑ EUINGUSH:Гагиев Гирихан Аюпович . Хоам хьаийца таьрахь: 25.06.2015. Архиваци яьй оригинала тӀара 26.06.2015.
- ↑ 1 2 3 Ингушскому писателю Гагиеву Гирихану Аюповичу сегодня исполняется 65 лет . Республика Ингушетия - официальный сайт (14.04.2010). Хоам хьаийца таьрахь: 23.10.2024.
- ↑ Умер ингушский поэт Гирихан Гагиев . Хоам хьаийца таьрахь: 25.06.2015. Архиваци яьй оригинала тӀара 26.06.2015.
ТӀатовжамаш
- Газдиев Р. Слово о поэте. Лишь о себе забыв, я смог себя найти // Сердало. — 2005. — 31 мая (№ 55 (9577)). Архиве диллад 26 06 2015.
- Краснодарская краевая юношеская библиотека им. И. Ф. Вараввы // Wayback Machine архиве дӀадилла шоллар (26.06.2015)