Цизди

Цизди
	Юрт
Цизди
	42°49′15″ с. ш. 45°00′56″ в. д.GЯO
Паччахьалкхе	Россе Федераци
Федерацен субъект	ГӀалгӀайче
Муниципальни шахьар	ЖӀайраха шахьар
Юрта хьисапе моттиг	Хьули
Сахьата оаса	UTC+3:00
Бахархой
Бахархой	0 саг (2010)
Къамаш	гӀалгӀай
Ди лелабераш	бусалба
Паччахьалкхен мотт	гӀалгӀай, эрсий
Дагарга идентификатораш
Пошта индекс	386430
Код ОКАТО	26205805031
Код ОКТМО	26620450251
Гойта/хьуладе карташ
	Цизди Москва Цизди 0 Цизди

Цизди^[⇨] (эрс: Цызди^[⇨]) — гӀалгӀай юкъерча бӀаьшерий заман кхаьлл я. ГӀалгӀай мехка ЖӀайраха шахьаре улл. Циздера хьабаьннад Циздой тайпа.

Административни лоархӀаш хилча Цизди ше «юрт» статус йолаш, «юрта хьисапе моттиг Хьули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш я^[⇨].

ЦӀи

ГӀалгӀай меттала укх кхаьллах «Цизди» оал^[2]. Эрсий меттала укх тайп-тайпара цӀераш йоах: «Цызди»^[3], «Цизды»^[2]^[4].

Статус

Россе Федерацен а ГӀалгӀай Республика а моттигерча шедоалдарах лаьца долча законашка диллача, Цизди статусах «село» я, «сельское поселение Гули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш а я. Из «село» яха маӀан долаш гӀалгӀай меттала гӀалгӀашта юкъе эггара чӀоагӀагӀа даьржа лела дош да — «юрт» яхар (кӀезигагӀа — «эйла»). Цудухьа административни хьакъехьа гӀалгӀай меттала а оалаш хилча, Цизди ше «юрт» статус йолаш, «юрта хьисапе моттиг Хьули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш йолга лоархӀ^[3].

Из «юрт» яха юкъара термин дӀачӀоагӀъенна хиларга хьажжа, моллагӀа йолча, хьалха хиннача а хӀанз йолаш йолча а, къаьна а къона а йолча, массайолча нах бахача моттигех цхьатарра «юрт» аьнна цӀи йоаккх тахан гӀалгӀаша. Цхьабакъда, укх мо йолча къаьнарча моттигех, гӀалгӀай лоамарча моттигех хӀаьта а, «юрт» ца оалаш, «кхала» е «пхьа» аьлча нийсагӀа да, хӀана аьлча, гӀалгӀаша юххьанцара «юрт» яха дош тӀадийттадац тӀеххьарча (XVIII—XIX) бӀаьшерашка ара Ӏояхка́ хиннача нах бахача моттигий цӀерашта мара.

Географи

ГӀалгӀай Мехка зӀилбухерча оагӀорахьа ЖӀайраха шахьаре лоам улл Цизди. Хьулегара малхбоалехьа 19 километр гаьна улл из, новкъа гӀолла доацаш, нийсса Ӏодусташ хилча. ГаргагӀа яда пхьанаш я: ЦхаралтӀе, Меларе, Мусийкъонгий-Ков.

Сахьата оаса[тоаде | тоаде чура]

Цизди, беррига ГӀалгӀай Мохк мо, МСК (москверча хан) сахьатий зоне уллаш я. Лелаш йолча ханнеи UTC ханнеи юкъе +3:00 (кхо сахьат) башхало я^[5].

Бахархой

Бахача наьха дукхал
2010^[1]
0

Инфраструктура

ХӀанзарча заман инфраструктурах лоархӀача хӀамаех хӀама яц Цизде^[6].

Белгалдаккхар

Литература

Агиров Т. А. Горная Ингушетия. Путеводитель по Джейрахскому району и предгорьям (эрс.). — М.: Перо, 2021. — 416 с. — ISBN 978-5-00189-087-4.
Ономастикон Ингушетии : справ.-энцикл. изд. / Сост. Н. Д. Кодзоев, З. Х. Киева. Реценз.: д.п.н., проф. Т. В. Жеребило, к. филол. н., Ф. М. Костоева, Ред.: Х. А. Накостоев, Р. Р. Хайрова; Консультант: Б. А. Хайров; Ингушский НИИ гуманитарных наук имени Ч. Э. Ахриева. — М. : ТПК «Центробланк», 2021. — 120 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91303-022-1.

ТӀатовжамаш

[2010BK-1] ¹ ² Всероссийские переписи населения 2002 и 2010 годов

[_6eeb2d132803fb22-2] ¹ ² Ономастикон Ингушетии, 2021, оа. 44.

[Закон_РИ_№_5-РЗ-3] ¹ ² Закон Республики Ингушетия от 23 февраля 2009 года № 5-РЗ «Об установлении границ муниципальных образований Республики Ингушетия и наделении их статусом сельского поселения, муниципального района и городского округа»

[_dc8be20063a20f5c-4] Агиров, 2021.

[5] Федеральный закон от 03.06.2011 № 107-ФЗ «Об исчислении времени», статья 5 (эрс.) (3.06.2011).

[6] Карта села Цызди сельского поселения Гули Ингушетии с улицами и номерами домов — MapData.ru (неопр.). Хоам хьаийца таьрахь: 17.02.2022. Архиваци яьй 17.02.2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]