Духьаргишт
| Юрт | |
| Духьаргишт | |
|---|---|
| Духьаргишт | |
 | |
| 42°49′59″ с. ш. 44°42′02″ в. д.GЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| Федерацен субъект | ГӀалгӀайче |
| Муниципальни шахьар | ЖӀайраха шахьар |
| Юрта хьисапе моттиг | Бейни |
| Тархьари географии | |
| Йиллай | XVI бӀаьшера |
| Лакхал | 1450 м |
| Сахьата оаса | UTC+3:00 |
| Бахархой | |
| Бахархой | ↘0[1] саг (2010) |
| Къамаш | гӀалгӀай |
| Ди лелабераш | бусалба |
| Паччахьалкхен мотт | гӀалгӀай, эрсий |
| Дагарга идентификатораш | |
| Пошта индекс | 386430 |
| Код ОКАТО | 26205817003 |
| Код ОКТМО | 26620440111 |
|
|
|
Духьаргишт (эрс: Духургишт, Духаргишт) — гӀалгӀай юкъерча бӀаьшерий заман пхьа я. ГӀалгӀай Мехка ЖӀайраха шахьаре улл.
Административни лоархӀаш хилча Духьаргишт ше «юрт» статус йолаш, «юрта хьисапе моттиг Бейни» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш я.
ЦӀи
ГӀалгӀай меттала укх пхьанах «Духьаргишт» оал[2]. Эрсий меттала яздаь тайп-тайпара нийслу: «Духургишт»[3], «Духаргишт»[2][4].
«ДухьаргуштӀе» яхар ишта хьахиннад: «Духьар» — духьалара (цаӀ шоллагӀчо духьал), «-гуш» — бӀарго хьалоацаш, гуш йола, «тӀе» — тӀа. Оаламо хьаяхачох ЖӀайрахарча къонахо ший эйлан духьал йилла хиннай из. Из диста йиш я Ангушаца — АнгуштӀе: «ан» — сигале, «-гуш» — бӀарго хьалоацаш, гуш, зувш, «тӀе» — тӀа, из да сигале шийна тӀера гуш йола моттиг[5].
Статус
Россе Федерацен а ГӀалгӀай Республика а моттигерча шедоалдарах лаьца долча законашка диллача, Духьаргишт статусах «село» я, «сельское поселение Бейни» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш а я. Из «село» яха маӀан долаш гӀалгӀай меттала гӀалгӀашта юкъе эггара чӀоагӀагӀа даьржа лела дош да — «юрт» яхар (кӀезигагӀа — «эйла»). Цудухьа административни хьакъехьа гӀалгӀай меттала а оалаш хилча, Духьаргишт ше «юрт» статус йолаш, «юрта хьисапе моттиг Бейни» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш йолга лоархӀ[3].
Из «юрт» яха юкъара термин дӀачӀоагӀъенна хиларга хьажжа, моллагӀа йолча, хьалха хиннача а хӀанз йолаш йолча а, къаьна а къона а йолча, массайолча нах бахача моттигех цхьатарра «юрт» аьнна цӀи йоаккх тахан гӀалгӀаша. Цхьабакъда, укх мо йолча къаьнарча моттигех, гӀалгӀай лоамарча моттигех хӀаьта а, «юрт» ца оалаш, «пхьа» е «кхала» аьлча нийсагӀа да, хӀана аьлча, гӀалгӀаша юххьанцара «юрт» яха дош тӀадийттадац тӀеххьарча (XVIII—XIX) бӀаьшерашка ара Ӏояхка́ хиннача нах бахача моттигий цӀерашта мара.
Географи
ГӀалгӀай Мехка зӀилбухерча оагӀорахьа ЖӀайраха шахьаре лоам улл Духьаргишт. ЖӀайрахагара малхбоален-гӀинбухехьа 1,5 километр гаьна улл из, новкъа гӀолла доацаш, нийсса Ӏодусташ хилча. Духьаргишта гарга яда пхьанаш/кхаьллаш я: Хьарп, ГӀовзтӀе, ЖӀайрах, Эбан.
Форда тӀехел 1450 м лакхагӀа улл Дошалкхе.
Сахьата оаса
Духьаргишт, еррига ГӀалгӀай Республика мо, МСК (москверча хан) сахьатий зоне уллаш я. Лелаш йолча ханнеи UTC ханнеи юкъе +3:00 (кхо сахьат) башхало я[6].
Бахархой
| 1926[7] | 2010[1] |
|---|---|
| 33 | ↘0 |
Инфраструктура
Духьаргишта йисте йоккха салоӀама комплекс латт «Кушт-гӀала» яхаш.
Белгалдаккхар
- ↑ 1 2 Всероссийские переписи населения 2002 и 2010 годов
- ↑ 1 2 Ономастикон Ингушетии, 2021, оа. 41.
- ↑ 1 2 Закон Республики Ингушетия от 23 февраля 2009 года № 5-РЗ «Об установлении границ муниципальных образований Республики Ингушетия и наделении их статусом сельского поселения, муниципального района и городского округа»
- ↑ Агиров, 2021, оа. 312.
- ↑ Коазой Нурдин, Ингушские населенные пункты: Ангушт (ГӀалгӀай нах баха моттигаш: Ангушт), 2020 шу, 3-4-гӀа оагӀонаш
- ↑ Федеральный закон от 03.06.2011 № 107-ФЗ «Об исчислении времени», статья 5 (3.06.2011).
- ↑ Список населенных мест Ингушской автономной области составленный по материалам всесоюзной переписи 1926 г.
Литература
- Агиров Т. А. Горная Ингушетия. Путеводитель по Джейрахскому району и предгорьям. — М.: Перо, 2021. — 416 с. — ISBN 978-5-00189-087-4.
- Ономастикон Ингушетии : справ.-энцикл. изд. / Сост. Н. Д. Кодзоев, З. Х. Киева. Реценз.: д.п.н., проф. Т. В. Жеребило, к. филол. н., Ф. М. Костоева, Ред.: Х. А. Накостоев, Р. Р. Хайрова; Консультант: Б. А. Хайров; Ингушский НИИ гуманитарных наук имени Ч. Э. Ахриева. — М. : ТПК «Центробланк», 2021. — 120 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91303-022-1.
ТӀатовжамаш
| ЖӀайраха шахьара моттигаш | |
|---|---|
| |
