Кхарт

Кхарт
	Село
Кхарт
	42°49′40″ с. ш. 44°52′50″ в. д.GЯO
Паччахьалкхе	Россе Федераци
Федерацен субъект	ГӀалгӀайче
Муниципальни шахьар	ЖӀайраха шахьар
Юрта хьисапе моттиг	Хьули
Сахьата оаса	UTC+3:00
Къамаш	гӀалгӀай
Ди лелабераш	бусалба
Паччахьалкхен мотт	гӀалгӀай, эрсий
Дагарга идентификатораш
Пошта индекс	386435
Код ОКАТО	26205805001
Код ОКТМО	26620450131
	Кхарт Москва Кхарт 0 Кхарт

Кхарт
	тархьара пхьа / кхаьлл
Кхарт
	;
Гео. регион	Даькъасте
Мохк	ГӀалгӀайче, ЖӀайраха шахьар
Бахархой	Кхоартой

Кхарт (эрс: Карт^[⇨]) — гӀалгӀай юкъерча бӀаьшерий заман пхьа я. ГӀалгӀай Мехка ЖӀайраха шахьаре улл. ГӀалгӀай тархьара архитектурах лоархӀа гӀишлош я укхаза: гӀалаш, вӀовнаш, маьлхара кашамаш^[⇨]. Кхарт улла лаьтта заповедни зона лоархӀаш а Ӏаьдало лорадеш а да. Укхазара Кхоартой тайпа хьадаьннад^[⇨].

Административни лоархӀаш хилча Кхарт ше «юрт» статус йолаш, «юрта хьисапе моттиг Хьули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш я^[⇨].

ЦӀи

ГӀалгӀай меттала укх пхьанах (е вешта аьлча, укх кхаьллах) «Кхарт» оал^[1]. Эрсий меттала «Карт» язду^[2]^[1]^[3].

Статус

Россе Федерацен а ГӀалгӀай Республика а моттигерча шедоалдарах лаьца долча законашка диллача, Кхарт статусах «село» я, «сельское поселение Гули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш а я. Из «село» яха маӀан долаш гӀалгӀай меттала гӀалгӀашта юкъе эггара чӀоагӀагӀа даьржа лела дош да — «юрт» яхар (кӀезигагӀа — «эйла»). Цудухьа административни хьакъехьа гӀалгӀай меттала а оалаш хилча, Кхарт ше «юрт» статус йолаш, «юрта хьисапе моттиг Хьули» яхача муниципальни кхоллама́ юкъейодаш йолга лоархӀ^[2].

Из «юрт» яха юкъара термин дӀачӀоагӀъенна хиларга хьажжа, моллагӀа йолча, хьалха хиннача а хӀанз йолаш йолча а, къаьна а къона а йолча, массайолча нах бахача моттигех цхьатарра «юрт» аьнна цӀи йоаккх тахан гӀалгӀаша. Цхьабакъда, укх мо йолча къаьнарча моттигех, гӀалгӀай лоамарча моттигех хӀаьта а, «юрт» ца оалаш, «кхала» е «пхьа» аьлча нийсагӀа да, хӀана аьлча, гӀалгӀаша юххьанцара «юрт» яха дош тӀадийттадац тӀеххьарча (XVIII—XIX) бӀаьшерашка ара Ӏояхка́ хиннача нах бахача моттигий цӀерашта мара.

Географи

ГӀалгӀай Мехка зӀилбухерча оагӀорахьа ЖӀайраха шахьаре лоам улл Кхарт. Эса чӀоже гӀолла хьалводаш хилча ГӀалгӀай лоамен малхбузехьарча оагӀорахьа хул из. ЖӀайрахагара малхбоалехьа 16 километр гаьна улл из, новкъа гӀолла доацаш, нийсса Ӏодусташ хилча. Кхарта гоннахьа яда пхьанаш я: Дошхьакхле, Кий, Къоаст, ЦӀеча къонгий хьокхаш.

Сахьата оаса[тоаде | тоаде чура]

Кхарт, беррига ГӀалгӀай Мохк мо, МСК (москверча хан) сахьатий зоне уллаш я. Лелаш йолча ханнеи UTC ханнеи юкъе +3:00 (кхо сахьат) башхало я^[4].

Тархьар

Кхартера хьадаьннад Кхоартой яха гӀалгӀай тайпа.

Белгалдаккхар

Литература

Агиров Т. А. Горная Ингушетия. Путеводитель по Джейрахскому району и предгорьям (Highland Ingushetia. A Guide to Jeyrakh and Mountain Foothills). — 2-е изд., испр. и доп. — М. : Издательство «Перо», 2021. — 416 с. — ISBN 978-5-00189-455-1.
Ономастикон Ингушетии : справ.-энцикл. изд. / Сост. Н. Д. Кодзоев, З. Х. Киева. Реценз.: д.п.н., проф. Т. В. Жеребило, к. филол. н., Ф. М. Костоева, Ред.: Х. А. Накостоев, Р. Р. Хайрова; Консультант: Б. А. Хайров; Ингушский НИИ гуманитарных наук имени Ч. Э. Ахриева. — М. : ТПК «Центробланк», 2021. — 120 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91303-022-1.
Чахкиев Д. Ю. Древности горной Ингушетии / Отв. ред. д.и.н. И. А. Алироев. — Назрань : Министерство культуры Республики Ингушетия, 2003. — Т. I. — 144 + илл. с. — 2000 экз.
Чахкиев Д. Ю. Древности горной Ингушетии / Отв. ред. д.и.н. И. А. Алироев. — Нальчик : ГП КБР «Республиканский полиграфкомбинат имени Революции 1905 года», 2009. — Т. II. — 122 с. — 1000 экз.

ТӀатовжамаш

Коды ОКАТО — Джейрахский район Ингушетия республика.

[_6eeb2d132803fb24-1] ¹ ² Ономастикон Ингушетии, 2021, оа. 42.

[Закон_РИ_№_5-РЗ-2] ¹ ² Закон Республики Ингушетия от 23 февраля 2009 года № 5-РЗ «Об установлении границ муниципальных образований Республики Ингушетия и наделении их статусом сельского поселения, муниципального района и городского округа»

[_ecebca96a4b2adf1-3] Агиров, 2021, оа. 184.

[4] Федеральный закон от 03.06.2011 № 107-ФЗ «Об исчислении времени», статья 5 (эрс.) (3.06.2011).

[1]

[2]

[3]

[4]